Husein Muhammed
Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammed ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî û li bin L î wateya L-ya qelew dide.
Q, q
qableme qazan, qûşxane, amana kûr û biqepax ya ku xwarin tê de tê kelandin
qabîl gengaz, qabil, mimkin, tişta ku dikare bêt kirin yan biqewime
qabîne bn kabîne
qaç pî, ling, nig, pê
qaçaw dijber, dijminane
qaçax, qaçax qaçax, revok, ne serbest, ne qanûnî
qaçaxçêtî qaçaxçîtî, karê qaçaxan
qaçaxçî qaçaxçî, kesa/ê ku tiştan yan mirovan dijî qanûnê dibe nav dewletek din
qaçî pêlav, sol, şekal
qaçor serjimara sewalan yan dewaran, jimartina sewalan yan dewaran
qaçûqûç lêb, hîle, fena, dekûdolab, qîle, xap, xapandin
qaf I navê tîpa ”Q” di alfabeya erebî de
qaf II: qaf kirdin birin eskeriyê, şandin eskeriyê, kirin leşker
Qaf çiyayê Qaf, çiyayê ku li gor çîrrokan li dor dawiya dinyayê bû
qafiye qafiye, bend, ristik (di helbesvaniyê de)
qafle karwan, konvoy, qafîle
qaîl bn qayil
qaîm bn qayim
qaj, qaje, qajeqaj qaj, qaje-waj, dengê zirav û bilind
qajandin qajîn, qaje-waj kirin, dengek bilind û zirav ji xwe derxistin
qajik qijik, qajik, qelebask, qelebaçke, zaq, qijika karsek (firrindeyek e, navê zanistî Pica pica)
qal xwerû, saf, paqij, pak, petî
qalas cerr, cerrik
qalmask kevirkan, berdeqanî, tişta ku mirov kevirkan anku û beran dike di nav re,
di destê xwe de badide û vediweşîne daku kevirê tê de bigihe dûr
qalib qalib, form, dirûv, dirh, şêwe, awa, terz
qalî, qalîçe xalî, xalîçe, berrik, mehfûr, hêsîl, rayêxek
qalonçe kêz
qalor xulole, qurmê darê yê ku di nav de hin der jê vala anku xalî ye
qalûşk tîvil, qalik, qaşil, tûşil, tûvil, kevil, beşa bi ser hin fêkî û sebzeyan ve ya
ku ji ser tê rakirin berî ku bên xwarin
qamçî T tazyane, tajank, vejendek, qamçî, şelaq, celde
qamik, qamk til, pêçî, tilî (hw: pence)
qamîş rûl, çîx, qamîş, qamûş, giyayê dirêj yê ku li beravan şên dibe
qamûs E ferheng, peyvname, qamûs
qan dor, sire, nobet, gerr
qang dû, dûkêl, dûxan, moran, hilm, bixar, mij
qangile, qangle girê, pêç, girêk, pêçik
qanûn I zagon, qanûn, yasa, bend, rêbaz, qeyd
qanûn II qanûn, amûrek muzîkê ye
qanzac, qanzanc bn qazanc
qap I qap, aman, firax, sênî
qap II gozek, girêkên ku li herdu rexên piyên mirovî hene
qapêlk qalik, zirx, tişta/ê req yê bi ser tiştek nerm ve daku ziyan negihe yê nerm
qapî derî, dergeh, derok, cihê ku mirov tê re diçe hindirr yan derdikeve derve
qapîwan dergevan, derîvan, zêrevana/ê derî
qaqa haha, kenîna bi dengê bilind û zêde
qaqbe-qaqb qebqeb, qaqbe-qaqb, gaziya kewan
qapût saqo, qapût, palto, çakêt, cilê stûr û germ yê ku mirov bi taybetî zivistanan li xwe dikin û
sîng û piştê ji sarmayê diparêze
qaqil qalik, qapik, qelpik, tişta/ê req yê bi ser tiştek nerm ve
qaqim qajik, delek, ajelek guhandar e ku pûrtê wî gewr e lê zivistanê spî dibe
qar xem, derd
qar, qare-qar qarr, qarre-warr, dengê bilind yê girînê
qarçik kivark, kuvark
qareman qehreman, çeleng, fêris, pelewan, şampiyon
qaremanane qehremane, çelengane, fêrisane, pelewanane, şampiyonane, wek qehreman
qarî pîrevok, pîrhebok, pîretewt, cadû; pîrejin, jina pîr
qarjing bn qirjal
qarnan çepel, çil, nemerd, tema, çirûk, destgirtî, ne destvekirî
qarnanî çepelî, çilîtî, nemerdî, temahî, çirûkî
Qarûn Qarûn, li gor Quranê û Pîroznameyê kesek pirr dewlemend bû lê dîsan jî ji malê dinyayê têr
nedibû ta ku bi xwe di nav xezîneyên xwe re fetisî; her kesa/ê pirr zengîn
qarûne kirm, kurm
qars I hildayî (wek dang û huçikan)
qars II sil, xeyidî, xeyidandî, enirrî, kerbvekirî
qars III: qarsî qiyamet roja qiyametê, roja hesabê, dawiya dinyayê, roja axretê
qasîd peyamber, qasid, nameber, kesa/ê ku peyaman anku mesajan digihîne cihê wan; peyamber,
pêxember, resûl
qasnax amanek e bo pîvana dexlî, nêzî 32 kg dan diçiyê
qasp, qaspe, qaspe-qasp qeb, qebqeb, dengê kewan, dengê mîna yê kewan
qaspandin qebîn, qebqebîn, dengê kewan ji xwe anîn
qaş ker, pirt, parçe, teqal
qaşax pirêz, zevî piştî dirûnê
qaşk qelp, qalik, qaşik
qaşne cûnek masiyan e
qaşûlk bn qaşk
qat I (nimom) qat, xaniyên li ser hev, malên li ser hev
qat II car, bar, carî, -bare, qas, qat: Ew dû qatî min parey heye. Wî du car qasî min pere heye.
qat III (cilûberg) taxim, qat, pantolon û cakêt û krawat
qat IV kêm, hindik
qatir hêstir, qantirr
qaw 1) qaj, qarr, qaje-waj, qarre-warr 2) galegal, gotegot, çirr-çirr, gotinên derew
yan yên bêbingeh
qawe qehwe, qawe, vexwirakek wek çayê ye û bi taybetî ji ber kofeîna wê tê
vexwarin daku xewê yan westê verevîne
qawegêr qehwegêrr, kesa/ê ku li qehwexaneyan qehweyê îkramî bikirran dike
qaweltî taşt, têşt, xwarina spêdeyê, xwarina ku mirov serê sibê dixwe
qawexane qehwexane, cihê ku mirov dikare qehweya kelandî jê bikirre û lê vexwe
qaweyî qehweyî, qehwerengî, rengê mîna rengê qehweyê yan axa têrav
qaweçî qehwevan, qehweçêker yan qehwegêrr
qawit, qawut mêdek, xwarina ku mirov li gel xwe dibe seyranê yan seferê
qawix, qawix, qawux, qawux qelp, qalik, qaşil, tist_a req ya bi ser tiştek nerm ve
qayex, qayex belem, kelek, qayik, keştîk, gemîk, keştiyên biçûk
qayil, qayîl razî, qanih, îqna, qayil
qayim, qayîm xurt, qayim, xweragir, req, ne sist, tişta ku zû naşkê yan bi awayek
din ziyandar nabe
qayimî, qayîmî xurt, qayimî, xweragirî, reqî, ne sistî, ne şkêbarî
qayiş, qayîş kemer, qayiş, ben, doxîn
qaz qaz (werdekên gir)
qazan qazan, qûşxane, amana kûr û biqepax ya ku xwarin tê de tê kelandin
qazanc qezenc, feyde, kêr, kar, mifa, sûd, fêde, qazanc
qazax paqij, pak, bijûn, temîz, bimerêz; pejirandî, pesind, qebûl
qazewan qazvan, kesa/ê ku qazan xwedî dike
qazî qazî, dadgêrr, hakim, birêveberê dadgehê
qazme qezme, tevir, amûrek mîna biviran yan çakûçan e lê bo kolandina axa req û hişk tê
bikaranîna
qela kel, kele, kelhe
qebahet qebahet, hetik, şermezarî, rûreşî
qebar hindirr, nav, beşa nav de
qebare qebare, bergeh, berfirehî
qebe qebe, qurre, serhişk; nelihev, bêteşe, nelibar
qebel 1. qebel, qewl, erk, peywir, wezîfe, bar, berpirsiyarî 2. qebel, qewl, peyman, soz, kontrat
qebeyî qebetî, qurretî; nelihevî, bêteşeyî, nelibarî
qebil, qebl texmîn; nirxandin, selmandin, nirxê tiştekî diyarkirin
qebilan, qeblan hatin texmînkirin; hatin nirxandin, hatin selmandin, hatin ecibandin
qebilandin nirxandin, selmandin, ecibandin; texmîn kirin
qebilaw, qeblaw, qebilênraw, qeblraw nirxandî, ecibandî, selmandî; texmînkirî
qebir, qebr gorr, qebir, tirb, mezar, ziyaret, qebr, menzel
qebiz, qebz qebz, girtî, genî, ne herrikbar
qebze bn qewz
qebzenûşte bn nûşte
qecerî cûreyek kurtanan e
qed I qed, pirt, parçe; bejn, dirêjahiya kesekî
qed II qat, tebeq, çîn
qed III qiyas, qas, qeder, miqder, mêjer, çendînî
qed III verêj, verêjk, boriyên ku av pê de ji serbanan tê xwarê
qedbir kurtbirr, kinbirr, veqetîner, veqetandî
qeder I qeder, nesîb, qismet, felek, enînivîs, rojgar, çarenivîs, çarenûs
qeder II qeder, qas, qiyas, miqder, mêjer, çendînî
qedexe qedexe, qaçax, memnûh, yasax, dijî qanûnê
qedexe kirdin qedexe kirin, qaçax kirin, memnûh kirin, yasax kirin
qedexeker qedexeker, qaçaxker, memnûhker, yasaxker
qedexekiraw qedexekirî, qaçaxkirî, memnûhkirî, yasaxkirî
qedir, qedr qedir, biha, nirx, qîmet, giranî
qedîfe qedîfe, mexmer, mexmel
qedîfeyî qedîxefyî, mexmerî, mexmelî
qedîm kevnar, kevn, qedîm, dêrîn, dîrokî
qedpal tenişt, kêlek
qedr bn qedir
qedûbala bejnûbal, bejn, dirêjahiya kesekî
qef stûrî, qalindî, qalinî, stûrbûn, qalindbûn
qefes, qefez rekeh, qefes
qefese, qefeze kolik, xanîkê biçûk û (t bo mirîşkan), xaniyê bêserûber
qefîj pîvaneke dexlûdanî ye
qeftan keftan, kiftan
qehbe qehbe, fahîşe, dêlik, xwefiroş, leşfiroş, bilh, orispî, bêşeref, bênamûs
qel I qirrereşk, qirr (firrindeyek e, zoo. Corvus)
qel II navenda meydanê di lîstika qelemirdarê de
qela kelhe, kel, qele
qelaço komkujî, tevkujî, qirrkirin, telaftin, birandin, birhandin, qelaşo, qetlîam
qelafet qelafet, bastûr, bejn, bejnûbal, bunye, cuse, binetar, binik
qelan bilot, qûnbilot, xwe tewandî û qûna xwe bilind kirî
qelas sinbil (bi dexlûdanan ve)
qelaş bn qilîş
qelb qelp, sexte; pûç, xirş
qelb dil, qelb
qelbe 1. strî, dirrî, strîk, dirrîk 2. bela, qeza, qeda, miqeder, bûyerên xirab yên bi serê mirovan tên; pirsgirêk, arîşe, kêşe, problem, mişkîle
qelbez hilavêtin, bilindbûn û ketin
qelbeze gerrav, zivirrok (ava çeman li cihên ku bilez e)
qelbî qeplî, sextetî, sextekarî
qelebaçke qijik, qajik, qelebask, qelebaçke, zaq, qijika karsek (firrindeyek e, navê zanistî Pica pica)
qelebalix, qelebalix qelebalix, qerebalix, îzdiham, geremol, apore, boşî, hebûna zêde mirovan yan tiştan li derekê; qelebalix, dengûdor, dengê zêde bilind
qelebelek qirrbelek (hin cûreyên firrindeyan in)
qelem 1. qelem, pênûs, pênivîsk, amûrê hibirxwer yê dirêj û zirav bo pênivîsînê 2. kelem, darikê zirav û tûj 3. cew, mûç, mûçik, eskene
qelem dadan qelem tiraşîn, qelem tûj kirin
qelem qusandin, cew kirin, hilû kirin, çeqên daran (yan davên dirêj yên porr/rî) yên zêde dirêj qusandin
qelembaz xweavêtin, xwe ji cihekî bi gavekê avêtin cihekî din
qelembaz bûn / dan xwe avêtin, xwe di ser re avêtin
qelembir kêrik, kêra berîkê
qelemdan qelemdank, pênûsdank, pênivîskdank, cihê ku qelem tê de tên bicihkirin
qelemirdarê lîstikek e ku dişibe beysbolê
qelemrew nifûz, bandor, tesîr, kartêkerî, otorîte
qelender, qelenger qedwêşên gerrok
qelereşke qirrereşk (hin cûreyên firrindeyan in)
qelew qelew, têrgoşt, zexm, şîşman, şîşko; stûr, qalind, qalin: lamî qelew L-ya qelewe (wek di peyva „welat“ yan „sal“ de)
qelewî qelewî, qelewîtî, têrgoştî, zexmî, şîşmanî, şîşkotî
qelfe deste, taxim, kom
qelişt bn qilîş
qelmaseng bn qoçeqanî
qelteban nezan, cahil
qelxan mertal (amûrê pêxweparastina ji derbeyên şûr û tîr û riman)
qelxanî ehlê heq, êzidî (bi taybetî li Rojhilata Kurdistanê)
qemçî qamçî, şiv, şivtan, tazyane
qemçûr baca ku ji pez tê dan
qeme qeme, xencera devikdirêj û rast; singû, şilf, bayonet, alkolk, gilç, nize
qemere tirimpêl, erebe, seyare, otomobîl, taksî, qemere
qemt qemt, du gûz/fisteq yan tiştên din yên ku bi hev ve şên bûne
qemter sîberka ku dixin ber çavên hespan daku lip aş yan li rexên xwe nenere
qemtere lehî, avrabûn
qenare çengel, goçel, çangil, adoy, çilpik, qinar; sêdare, dara îdamê
qend qend, kabikên şekirên, libên req yên şekirê
qendax, qendaw qendav, ava germ ya şirînkirî bo vexwarinê
qende cûreyek qelûnan e
qendedar qelûngêrr, tijîkerê qelûnê, xulamê axayekî
Qendîl çiyayek e li Başûrê Kurdistanê; navek kurran e
qendîl cûreyek fanosan/lampeyan e
qenefe bn qenepe
qenepe sofa, qenepe, qanepe, rûniştek
qenge bn qende
qengîle leblebî, nokên kelandî û tûjkirî bo xwarinê
qep gez, leq, gestin, leqlêdan, gezandin, bi didanan birrîn/jêkirin
qepal parî, parû; gez, leq, gestin, leqlêdan, gezandin, bi didanan birrîn/jêkirin
qepan qepan (amûreke kêşan û pîvana giraniyê ye)
qepat qepat, girtî, daxistî, bestî, ne vekirî, ne vebûyî
qepat bûn qepat bûn, hatin girtin, hatin daxistin, hatin bestin, hatin asêkirin, hatin qerrasedan
~ kirdin qepat kirin, girtin, daxistin, asê kirin, qerrase dan, bestin, daêxistin
qepatker qepatker, asêker, daêxer, daxer, bester, qerraseker
qepatkiraw qepat, qepatkirî, daxistî, daêxistî, asêkirî, qerrasedayî, bestî
qepax qepax, derdank, derqefank (serê qazanan û tiştên wek wan)
qepirxe, qepirxe kêlek, tenişt
qepol kulox, tasa serî
qepoz lixav, devbend; lixav, devûlixav, poz
qepûçk qiçqirç, dengê qirçandina tiliyan yan dengek din yê wisa
qepûçk lê dan qirçandin, dengê qirçqirc-ê jê anîn
qeqnez firrindeyekî çîrrokî ye, weke fenîks e
qera qas, qiyas, qeder, mêjer, miqder
qeral paşa, qiral, padişa, şah, melik
qeralêtî paşatî, qiralîtî, padişahî, şahîtî, melikî
qeralîçe qiralîçe, şabanû: jina padişahekî; padişa jin
qeram berg, cild, qepax
qerar biryar, qerar, qirar
qerar dan biryar dan, qerar dan/girtin
qerarga biryargeh, baregeh, qerargeh, qirargeh
qerase qerrase, qirrase, darê yan zincîra ku derî yan tiştek din pê tê asêkirin
qeraş mêrg, çîmen, çayir, çergeh, çêrgeh
qerax rex, kinar, qerax, lêwar, kevî, berav, perav, qirax
qeraze bn qerase
qere I têkilî, peywendî, eleqe, kontakt, nêzîkahî
qere II qere, maça, di lîstika kartan nîşanên reş yên ku dişibin serikên riman (♠)
qerebalix, qerebalix bn qelebalix
qerebîne qerebîn, bêrdang, karabîn, tifeng namlûkurt
qerebû qerebû, tezmînat, pareyê yan malê ku ji kesekî re tê dayîn ji ber ku ziyanek/zererek li wî yan malê wî bûye
qerec qereç, mitirb, mitrib, qereçî, miletekî gerrok û parsek e
qereçêwe îskele, dep, darê ku karker li ser disekinin dema ku avahiyekî ava dikin yan tamîr dikin
qereqac qereqac, sesbanî (bot. Sesbania)
qereqawul qerqewil, tîtav, semanek, çor, firrindeyekî girs yê nav zevî û bûstanan e (Phasianus)
qereqoş keyfî, kêfî, bêdadî, bêedaletî
qerewêle text, nivîn, nivînê darîn yan asinî yê bipêpik ku doşek li ser tê danîn û mirov li ser dinive/ radize/ radikeve/ dixewe
qern sedsal, qirn; serdem, zeman
qerqeşe qerqeşe, serêşî, gengeşe, xepse, qerbalix, geremol, apore, tevlihevî
qersîl qesîl, zil, qamir, qamîş, qurr, berdû (giyayek e)
qerz qer, qerz, deyn, pareyê yan malê kesekî yan bankekê ku mirov biemanet jê werdigire û divê dîsa (bi gelemperî li rantê/faîzê re) lê vegerîne
qerzar bn qerzdar
qerzdar deyndar, qerdar, qerzdar, kesa/ê ku pareyê yan malê kesekî yan bankekê ku mirov biemanet wergirtiye
qerzdarî deyndarî, qerdarî, qerzdarî, hebûna deyn, rewşa kesa/ê deyndar
qerzkwêr kesa/ê ku zû zû deynê xwe nade
qesab qesab, serjêker, serbirr, goştkar
qesabî qesabî, goştkarî, karê qesaban, serjêkirin û gurûn û hûrkirina goştê heywanan
qesabxane qesabxane, cihê ku ajel lê tên serjêkirin û goştê wan bo firotinê tê amadekirin
qesem sond, qesem, sûnd
qesetore kêr, çeqo, şefir, satore
qesp qesp, xurme
qest merem, mebest, qest
qestem bn qesem
qeşan çal, nîşana spî li eniya hespan û hin heywanên din
qeşe qeşe, keşîş, papaz, birêveberên dînî yên yên fileyan/mesîhiyan/îsawiyan (hevberî melayên misilmanan)
qeşeng bedew, spehî, delal, xweşik, ciwan, rind, keşxe
qeşengî bedewî, spehîtî, delalî, xweşikî, ciwanî, rindî, kexşetî
qeşmer qeşmer, qişmer, pêkenok, qerfok, henekî
qet qet, hîç, ti car, qetiyen, hergîz
qetar I 1. sira, sire, rêza tiştên li pey/dû hev 2. trên, qîtar, şemendefer, amraza veguhastinê ya ku li ser rêya asinî dimeşe
qetar II navê awazeke gelêrî ye
qetil bn qetl
qetîs qut, çik, hişk, miçiqî, zuha, ziwa (av li coyekê/kaniyekê, rondik/hêsir di çavan de)
qetîs bûn qut bûn, çik bûn, hişk bûn, çikîn, miçiqîn, zuha bûn, ziwa bûn
qetîs kirdin qut kirin, çik kirin, hişk kirin, çikandin, miçiqandin, hişk kirin
qetl qetil, qetl, mirovkujî, mêrkujî, kuştin
qetran qetran, madeyekî reş û çirr û bidon e
qewad bn gewad
qewal qewal, (di nav êzidiyan de) kesê ku qewlên êzidiyan dixwîne û bac û qurbaniyan ji bawermendan werdigire
qewan qewan, plaqa, dîska fonografîk; kuvan, qewanê fîşekan
qewar kewar, kun, qul
qeware çarçove
qewarok kakil, navok, navik
qewat bn nerît, dab û nerît
qewet hêz, zever, qewet, taqet, xîret
qewil bn qewl
qewim bn qewm
qewiman bn qewman
qewl 1. qewl, soz, peyman, ehd 2. (di êzidîtiyê de) qewl, dua, lava
qewm gel, netewe, qewm
qewman qewimîn, (bûyerek) çêbûn, (qezayek/belayek) peyda bûn, rû dan
qewmandin qewimandin, bûn sedema belayekê/qezayekê
qewmaw qewimî, rûdayî
qewz, qewze kevz, giyakê kesk yê ku li ser avê şên dibe û jehrewî ye (t ava genî/girtî)
qey qey, encam, akam, netîce: qey niye/nakat qey nake, tişt nabe, xem nake, ti (tiştek xirab) nîne (ji kesekî re tê gotin ku lêborînê dixwaze yan poşman e). Qey çi ye ma çi ye, tişt nabe, xem nake
qeyase teng, navteng, kemera ku pê kurtan û sercil li dewaran tên şidandin
qeyçî bn meqest
qeyfe qedîfe
qeyim, qeyîm qayim, qaîm, xurt, xweragir
qeymax, qeymax sertûk, qeymax, mastê têr-rûn
qeyran qeyran, krîz
qeyre navsere, navsale, mirova/ê ku êdî ne xort/ciwan e lê hê pîr jî nebûye; (mecazî) dinyadîtî, şareza, têgihiştî, zana
qeyreberan beranê pêncsalî
qeyrejin jina navsere
qeyrekiç keça di mal de mayî, jina ku bûye navsere lê hê jî şû/mêr nekiriye
qeyremêrd mêrê navsere
qeyser qeyser, emparator, padişa, şah, melik, qiral
qeyserî qeyserî, sezeryen
qeyserqû nalîn, girîna kinkinî, girî û gazinên bi dengê nizm
qeysî mişmiş, mijmije, qeysî (mêweyek lêzimî xoxan e lê hûriktir e)
qeytan qeytan, benên ku pêlav/sol pê tên şidandin daku ji piyê mirovî nebin
qez qez, hevrîşmê/armûşê xav
qeza I qeza, bela, qeda, bûyera xirab, miqeder, bûyerên xirab yên bi serê mirovan tên
û bela qeda û bela, miqeder, bûyerên xirab yên bi serê mirovan tên
qeza II bajarrok, navçe, dever, nahiye
qezaz qezvan, qezaz, kesa/ê ku karê qezê dike yan qez difiroşe
qezazî qezvanî, qezazî, karê qezazan
qezwan qezwan, kizwan (darek û libên wê yên hûrik ku tên xwarin yan jî tizbî jê tên çêkirin)
qêz nefret, kerb, kîn, qehir, qehr
qiçandin [-qiçên-] xapandin, xirandin, bi ser de birin
qid, qide, qideqid qidqid, qid, dengê mirîşkan yan dengê wek yê mirîşkan
qifil qilf, qifil, kilîl, kilît, qerrase
qij pirç, porr, mûyên serê mirovan
~ dahênan porr/pirç şeh kirin
~ rinînewe porr/pirç kêşan
~ şane kirin porr/pirç şeh kirin
qije kef (ya ku bi ser û tiştên wisa dikeve)
qijin têrmû; porrstûr, pirçstûr
qijzerd porzer, pirçzer; kezîzer
qil parî, pirt, parçe, perçe
qilîblî galgal, galegot, lewçetî, axivîna bêmane
qilîş derz, keliş, şeq, cihê ku kelişiye yan hatine dirrandin
~ birdin/ tê kewtin derizîn, kelişîn, derz ketinê, şeq bûn
qilîşan derizîn, kelişîn, şeq bûn
qilişandin derizandin, kelişandin, şeq kirin
qilîşaw deriziyayî, kelişiyayî, şeqbûyî
qilp 1. qulp, qulipîn yan qulipandin, qelp, qelibîn yan qelibandin, wergerrandin, wergêrran, serûbinbûn, serûbinkirin 2. dengê bihêz yê qulipîna yan qulipandina tiştekî (t. avê)
qilp bûnewe qulipîn, qelibîn, wergerrîn, serûbin bûn
qilp kirdinewe qulipandin, qelibandin, serûbin kirin, wergerrandin, wergêrran
qilpandin qulipandin, qelibandin, wergerrandin, wergêran, serûbin kirin
qilyan qelûn
qimîş bn qumûş
qin bn king
qinc qinc, rik, rikûrast, berjor, ne xwehr yan tewiyayî
qincûqît, qinc û qît rikûrast, rik û rast, rikerast, tam berjor
qinçik bistîk, dav, lem, çiqên nazik yên gulûgiyayan
qinçikecigere qopikê cigareyê, cigareya kurt; (mecazî/dijûn) kundiloşk, kesê pirr qut/kurt/kin
qing bn king
qinyat qanihî, qaîlî, qinyat, qanihbûn, qanihkirin, qaîlbûn, qaîlkirin
qir qirr, qirrkirin, telaftin, birandin, birhandin, jinavbirin, komkujî
~ hatin qirr bûn, qirr ketinê, qirr pê de hatin, qirr pê ketin, ruxîn, wêran bûn
~ hênan qirr(a hin kesan yan tiştan) anîn/înan, wêran kirin, qirr kirin, ruxandin, hilweşandin
~ tê kewtin qirr ketinê, qirr pê de hatin, qirr bûn, ruxîn, wêran bûn
~ tê xistin wêran kirin, ruxandin, hilweşandin, pûç kirin, xirab kirin
qiran I birihan, biran, qirr bûn, telifîn, hemû mirin, ti jê neman, hatin qirrkirin, ketin ber komkujiyê, bûn goriyên/qurbanên komkujiyê
qiran II navê pareyekî zîvî bû
qirandin pêşbîniya qewimîna tiştên xirab kirin
qirç qirç, qirçeqirç, qirçandin, qirçîn, dengê ”qirç” yê şkestina tiştekî yan ji jigehçûna hestiyan; dengê qirçqirç yê şewitîna/sotina tiştekî
qirçandin qirçandin, qirçeqirç jê anîn, qirçeqirç kirin, dengê şkestinê jê anîn; dengê şewitandinê jê anîn
qirçaw qijikî, qijikiyayî, zêde keliyayî
qirçe 1. qirçqirç, dengê şewitîna di nav agir de; dengê şkestina tiştekî 2. çileyê havînê, kel, germiya zêde: qirçey germa/hawîn kela havînê, çileyê havînê
qirçeqirç qirçeqirç, dengê ”qirç” yê berdewam
qirdêle qirdêl, sinceq, amûrek e ku jin û keç pê pirça/porrê xwe girê didin
qire I, qireqir qerqeşe, qerebalix, xepse, dengekî bilind û qîjqîjî
qire II kesa/ê li dawiyê
qire qirrereşk, qirr (firrindeyek e)
qirjal kevlaj, kêvlaje, kerevîd, istakoz
qirm I pirr xwestin, ji dil hêvî kirin
qirm II dengê ”qirç” yan ”qirp”
qirmiz rengê sor, rengê sore geş
qirmizî sor, sorê geş
qirnîs serhişk, înato
qiroş qirûş, hûrde; tişta/ê bêbiha yan bêwate
qirpol (fêkiyê/gûzên) xirş, xalî, pûç
qirqêne qirpik, hilqik, qulpik, yeq, bi dengekî piçekî bilind derketina gazên zikî di devî re
qirqire palanga
qirs nirxandin, selmandin
qirsandin nirxandin, selmandin, nirxê tiştekî diyar kirin
qirsaw nirxandî, selmandî
qirşe qirş, zilik, davên giya yên hişk; genimê sinbildayî
qirt, qirte, qirteqirt qirt, qirç, qirçeqircc, qirteqirt, dengek e
qirtan qirçîn, qirtan, dengê „qirt“ jê hatin
qirtmaxe qalik, qepûşk, qemûşk
qirûhûr qerqeşe, qerebalix, xepse, dengekî bilind û qîjqîjî
qirûqep, qiruqep mit, bêdeng, bêpêjn
qirx pixepix, pixpix, dengê bihêz yê nefeskêşanê di xewê de
qirxandin pixîn, pixepix di xewê de kirin
qirxe, qirxeqirx bn qirx
pirxin pixok, kesa/ê ku di xewê de dengê pixpix jê tê
pirxol bn qirxin
qise peyv, bêje, gotin, kelîme, qese, qise; axivîn, peyivîn, xeberdan, qisekirin, qesekirin
~ gêranewe vegotin, bas kirin, qal kiri, gotin vegêrran
~ hebûn gotin hebûn, xwestin tiştekî bibêje
~ kirdin peyivîn, axiftin, xeber dan, qise kirin; deng kirin, deng ji xwe anîn, dey kirin
~ kirdin be yek hevbîr bûn, hemfikir bûn
~ le gel kirdin li gel … peyivîn, bi … re peyivîn
~ qiselok galegall, gotegot, gotinên pûç û bêbingeh, lewçetî
qisebaz berguman, berbehs, spekulatîv
qisebazî bergumanî, berbehsî, berbasî, spekulasyon
qisebir 1. gotinbirr, peyvbirr, kesa/ê ku gotina kesekî disekinîne 2. dawiya axivînê
qiseçên fesadker, fitneker
qiseker qiseker, peyvdar, axiver
qiselerû rastgo, rastbêj, ne derewker, ne derewîn
qisetal gotintal, zimantehl, kesa/ê ku gotinên xirab dibêje
qisexoş zimanşirîn, kesa/ê ku gotinên xweş dibêje
qisil gêç
qisin bn qisn
qisn kelek, nijar, dîwarê bêban yê li derdora zeviyan yan dermalan; gorr, tirb, qebir; kelhe, birc
qisir stewr, nezok, ajela ku têjikan nade anku nazê
qisûr kêmasî, qisûr, nuqsan, niqsan, qusûr, feramoş
qişle qişle, eskerxane, leşkerxane, leşkergeh, eskergeh
qişqere qijik, qajik, qelebask, qelebaçke, zaq, qijika karsek (firrindeyek e, navê zanistî Pica pica)
qişt, qiştîlane xişkok, xweşik, hûrik û xweşik, şirînok
qit qut, veqetiyayî; şûm, neqet
qiwên qûn, qul, paşkunik
qix qix!, pîs e!, neke devê xwe, pîs e! (di axivtina ji zarokan re)
qîble qîble, aliyê ku misilman berê xwe didinê dema ku nimêjê/nivêjê dikin
qîbleniwên, qîblenima qîblenima, (bi şaşî: qîblename), kompas, amûra ku qîbleyê nîşanî mirovan dide
qîj qîj, qîjîn, qîjên, dengê bilind û zirav (t yê giriyê yan gaziya jinan/keçan)
qîjandin qîjîn, dengek bilind û zirav ji xwe anîn
qîjeqîj, qîjûhûr qîjqîj, qajewaj, dengê berdewam yê bilind û zirav
qîle qîle, hîle, lêhb, lêb, dekûdolab, xap, xapandin, diserdebirin
qîme qîme, goştê hûr/hûrkirî
qîmekêş cûreyek kêrên mezin yên hûrkirina goştî ye
qîmet qîmet, nirx, biha, qedir, qiymet
qîn kerb, kîn, nefret, qehir, qehr, rik, rikmane
girtin bikerb bûn, qehirîn, nefret kirin
qînawî bikerb, bikîn, binefret, qehirî, enirrî, birikmane
qîndar kerbdar, bikerb, kîndar, bikîn, nefretdar, binefret, birik, riko, birikrmane, rikmanedar
qînewin nehez, neşirîn, naletî, lanetî, erjeng, pîs, herrimî, heram, necis
qînleber, qînlesik tolxwaz, riko, înato
qîr qîr, asfalt, madeyê reş û çirr û têr-don yê ku bi taybetî bo çêkirina kuçe û cadeyan tê xebitandin
qîr û siya lê kewê! qîr lê qîr! Ne xema min e! de neyse!
qîr qîrr, qîrrîn, qîjîn, qajewaj, qarrewarr, qarrqarr, dengê bilind yê gazîkirinê yan girînê
qîrac perawêz, not, nîşe, têbînî
qîrandin qîrrîn, qîjîn, qajewaj kirin, qarrewarr kirin
qîre, qîreqîr qîrrîn, qêrrîn, hawar, gazî, qîjîn, qajewaj, qarrewarr, qarrqarr
qîrsiçme serhişk
qîrtaw asfalt, qîr, rêya ku bi qîrê hatine çêkirin
qîrtebeq sêniya firoşkarên şirîniyan ya ku li ser serê xwe digerrînin
qît rik, rast (ne xwar/xwehr), qinc, qît, rep, req
qîtke klîtorîs
qoç I qoç, şaxên beranan
~ hawîştin/ lê dan qoç lê dan, bi qoçan êriş kirinê
qoç II gupik, lûtke
qoçan bn qewale
qoçax çist, bizever, zîrek, lezgîn
qoçdar qoçdar, biqoç, bişax, şaxdar
qoçeqanî kevirkanî, berdeqanî
qoçke qûçik, konî, kumik, kumên konîk yên ku zarrok dikin serê xwe
qojyane gimgim, dîlmar (Varanidae)
qol 1. mil (beşa destan ya jorîn) 2. huçik, huçk (beşa cilan ya ku dikeve ser milan) 3. hêl, rex, mil 4. beş, mefreze, ref (ya leşkerî)
qol helkirdin, helmalîn zend hilkirin, huçik hildan; (mecazî) xwe bo karekî amade kirin
qola lihev, saz, birêkûpêk
qolanî bn qolonya
qolbend, kolbest destgirêdayî (t. li piştê)
qoldax bazin, bazing
qole deyn, qer, qerz
qolonya gulav, qolanî, ava bêhndar (bêhnxweş) ya ku mirov li xwe dike
qolt bn qort II
qoltir kincirr, perritî, bêserûber
qomîser komîser, polîs
qomîte komîte, deste, lijne, ekîb, koma birêveber yan biryarder
qonax I qonax, qûnax, merhele, gihanek, faz
qonax II qontax, qûntax, paşiya amûrekê yan çekekê: qonaxî tifeng qontaxa tifekê/xedarê
qondere I qondere, qûndere, pêlav, sol, şekal
qondere II bilq, çip, dilop dema ku dikeve nav avê
qongire birc, qube
qonterat kontrat, peyman, eqd
qopçe qumçe, qupçe, merîk, meyîk
qopen giyayê borr/bilind
qopiye, qopî I kopî, qopî, jibergirtin, dubarekirin
qopiye, qopî II avzêm, çirrav, avzêl
qor qels, lawaz, zeîf, hestîk, çermok
qor I bifitiq, fitiqdar
qor II pûç, xirab, bêhiş, bêaqil, qurre
qor III zengil, zeng
qorandin qurrîn, qurr-qurr kirin (zik ji ber birçê/birsê)
qordûn zincîr (t. ya demjimêrkên berîkê)
qore, qoreqor qurr-qurr: dengê zikê vala ji ber birçê/birsê); gurme-gurm, dengê ewran, birûskan; qorr-qorr, dengê girîna bi dengek bilind; orre-orr, dengê ga û gamêşan
qorix heciz kirin, girtin, rezerve kirin
qorî çaydank, çadank, qorî, qorîk
qorîcan xavlêcan, qalincan, (Galanga officinalis)
qorîtan bêşerm, bêerz, bêfedî, bêfihêt
qoqiz qoz, qop, kop, kûj, konveks; berdest, berceste, berçav, diyar
qoqizî qozî, qopîtî, kopîtî, kûjîtî, konveksî, konveksîte; berdestî, bercesteyî, berçavî, diyarîtî
qorqore vizik, mishar, mis’ar, misar
qort I asteng, kendûkosp; girê, girêk
qort II hilingivîn, hilingiftin, piyê xwe bi xeletî li derekê dan û ketin yan kirin ku bikeve
qoşme pêkenok, qerfî, henekî, galteyî
qotik qutik, qutk, çakêtê huçikkurt
qotir (heywanên) pîr û bêçare
qotîn serkot, serqot, serhît, hît, ser-rût
qox I xox, bn heştalû
qox II kox, koxik, qox, qoxik, xanîkê biçûk û bêserûber
qoxil bn goxil
qoz I kexşe, qeşeng, xweşik, bijare, rind, delal
qoz II qoz, koz, di lîstika bi kartan de karta ku dikare zora hemûyên din bibe
qozî kexşetî, qeşengî, xweşikî, bijaretî, rindî, delalî
qube qube, qub, gumbet, serbanê gilover yê mizgeftan û hin avahiyên din
qubulî biryam, rîsoto, girara ji birincî û goştî û sebzeyan
qubûl 1. pejirandî, qebûl 2.koşka jinan, civata jinan
~ bûn qebûl bûn, pejirîn, hatin qebûlkirin/pejirandin
~ kirdin pejirandin, qebûl kirin
qucûl muxtar, qeymeqam
qujaxe qalik, qapik, cihê ku kakilên mêweyan yan gûz û nokan tê de ne
qujbin kunc, kuncik, qulaç, qunc, quncik
qul I kole, benî, evd
qul II gozek, girêka navbera pî û ling/çîm
qul III qopik, pirta/parçeya kurt ya ji tiştekî mayî: qulî cigere qopikê cigareyê
qul I bn kul I
qul II bn kul II
qulan bn helqulan
qulanc pîvanek e bi dirêjahiya navbera serê tiliya beranî û tiliya şehdê dema ku ew ji hev tên dûrxistin
qulap çengel, goçel, çangil, adoy, çilpik, qinar
qulaxe ref, revde, kom, birr, celeb
~ dan bi refkî çûn, ref bi ref çûn
qule gupik, lûtke, serê çiya
quley Qaf serê çiyayê Qaf (di çîrokan de dûrtirîn û asêtirîn cihê li dinyayê)
qulebiskê kuştina dema xwe, borandina demê bêyî ti karan
qulepê gozek, girêka piyan
quletên ava destnimêjgirtin, ava destnivêjê
qulf çembil, destik
quling I quling (firrindeyek gir yê ji malbata qazan e)
quling II tevir, kilêb (amûrekî kêlana/kolana axê ye)
qulîn bn helqulan
qulp I, qulpe, qulpequlp, qulpehûr bilq, bilqbilq, dengê kelîna avê
qulp II bn qulf
qulqule bilqbilq, lemelem, dengê ava kaniyan û dengên wek wî; dengê kelîna avê
qult, qulte, qulte qult dengê ku derdikeve dema tiştek giran dikeve nav avê
qulteş bêşerm, bêerz, bêfedî, bêfihêt, rûqayîm
qultexore bin-avî, binavî, di bin avê de
qulx dezgeh, mase, mêze (yên ku tişt li ser tên firotin)
qum qurt, qurç, nîç, firr, qiyasa avê yan vexwirakek din ya ku mirov dikare bi carekê bikêşe gewriya xwe; qiyasa hilma cigarê ku mirov dikare bi carekê bikêşe gewriya xwe
qum lê dan qurt lê dan, qurç lê dan, firr lê dan, nîç kirin
qumar qumar, lîstikên ku mirov dikare tê de pare qezenc bike yan ji dest bide
qumarçî qumarker, bengiyê qumarê, yarîkerê qumarê
qumarxane qumarxane, kasîno, cihên ku qumar lê tê kirin
qumaş qumaş, caw, cît, tekstîl
qumat destbilînk, benên ku dest û lingên zarrokan pê tên girêdan daku ji landikan nekevin
qumpare qumbere, bombe
qumqmoke bn qorî
qumrî kevok, qumrî, kotir (firrindeyek e)
qumûş tunel, rêya di bin axê/kevirekî re
qumûşken qumûşkol, qumûşçêker
qunan bn helqunan
qunar gulî û çeqên/çiqilên hişk û qels yên daran; (mecazî) qelsî, lawazî, kêmasî
qunet qurretî, pozbilindî, difinbilindî, meth, pesn, xweperistî, egoîzm
qunetbar qurre, pozbilind, difinbilind, metho, xweperist, egoîst
qunêr kunêr, pirzik, girmik
qunîn bn helqunîn
quntar quntar, binar, binê çiya
qupan raheşîn, heşîn, hatin raheşandin, hatin heşandin,
qupandin heşandin, raheşandin, bi zorê zêde tişt kirin di tiştekî teng de
qupaw heşiyayî, raheşiyayî, himbiz
qupke 1. gupik, lûtke, bilindtirîn cihê, serê çiya 2. qupik, binên bilind yên pêlavan/solan 3. qub, qube, gumbet, gunbet
qumbele bombe, qumbere
qur herrî, teqin, çamûr, ava şil; (mecazî) xwelî, heş
qur be ser! Xwelî bi ser!
qur dan be dem bêdeng kirin (gotinek tal e)
qur pê we dan xwelî pê de kirin, wêran kirin, ruxandin, herrimandin
qurabî kêkek/pasteyek bi bahîv
Quran, Qur’an Quran, Qur’an, pirtûka pîroz ya îslamê/misilmanan
quraw herrî, herrîav, çamûr, teqn
qurawî herrî, biherrî, herrîdar, herrîavî, çamûrî, teqnî
qurawîle, qurawîlke firrindeyek avçer e
qurban 1. qurban, gorî 2. qurban, heyran, ezbenî, ezqurban, ezheyran, ezxulam, ezgorî
cejnî qurban cejna qurbanê, eyda haciyan
qurbanî qurbanî, tiştê ku tê qurbankirin
qurbeser xwelîbiser, xwelîser
qure, qur’e talhûnesîb, pişkûtîr, pişk, loto
qurg qirrik, hefik, gewrî, hefk
qurîjin gurmegurma ewran, birûsk
qurm kok, qurm, guliyê stûr yê darê yê ku çeq û guliyên din û çilû pê ve şên dibe
qurnewîlke marîjek, margîsokên avî, kêlbizer, qurnewêlk (Salamandra)
qurqurage qirrik, borriya nefeskêşanê
qurquşm rejî, risas, qurşin
qurs I giran, sengîn, qurs (dijberî ‘sivik’, bi wezna xwe giran); dijwar, zehmet, asê
qurs II şekirok, şirînahiyên req
qursayî, qursî giranî, seng, sengînî, qursî (dijberî ’sivikî, sivikatî’), wezna giran; dijwarî, zehmetî, asêtî
qurt qurt, qurç, daqurtandin, daqurçandin
qurtal bn qurtar
qurtandin bn helqurtandin
qurtar rizgar, azad, serbest, reha
qurtim qirrik, hefik, gewrî
qurtim bûn axivîn man di qirrikê re, lal bûn, nikarîn tiştekî bibêje
qurtim girtin qirrik girtin, neçar kirin
qurûskandin lûrîn, zûrîn, dengê nizm û zirav yê kûçikan yan gur(g)an yan mîna dengê wan
qusûr bn qisûr
quşqî bn tûre
quşqun navteng, kemera ku pê kurtan li dewaran tê girêdan daku neşemite/nehilise/nelive
qutb I qutb, cemser
qutb qutb, mezinê derwêşan, serderwêş, serekê derwêşan
qut bel, rik; qurre, pozbilind, difinbilind, metho
qutabî xwendekar, şagird
qutabxane fêrgeh, hîngeh, dibistan, xwendingeh, medrese, mekteb
qutar bn qurtar
qutayî belî, belbûn; qurretî, pozbilindî, difinbilindî
qute quto, qutê, mirova/ê qut/kin/kurt/qutas
qutîle fanos, çira, lampe
qutke gupik, lûtke, bilindahî
qutû qutî
quz bn kuz
quzequrt 1. quzilqurt, êşek e ku gulûgiyayan û mêwe û sebzeyan digire 2. quzilqurt, gotinek e pirr tal (neşirîn) e ku ji kesekî re tê gotin (anku: bi êşa quzilqurtê bikeve, ji te re quzilqurt be)
qû qû, qubeqaz, şaho, qaza iraqî, qazquling (firrindeyek girs yê mîna qulingan e lê pirr di avê de dijî) (Cygnus)
qûç qoz, xûz, qûç, xwehr
qûçan miçîn, neqîn, (çav) ketin ser hev, (çav) hatin girtin
qûçandin miçandin, neqandin, (çavên) danîn ser hev, (çavên xwe) girtin
qûl kûr (ber bi jêr ve bilind)
qûlandin bn qûrandin
qûlbir kûrbirr, kûrtêçûyî, kûrtêketî
qûle bn qûre
qûlge kendav, xelîc, tengav
qûlîne hin cûre zembîlên kûr yên ji rûlan/qamîş in
qûlke kun, qul, çal, cihê kûr
qûlayî kûrahî, kûrbûn
qûn bn king
qûqandin qîqilîn, dengê dîkan/dîkilan
qûrandin lûrîn, zûrîn, dengê kûçikan yê zirav (t. dema ku hatibin êşandin)
qûre lûrîn, zûrîn, dengê kûçikan yê zirav (t. dema ku hatibin êşandin)
qûret qudret, hêz, qewet, pêçêbûn, jêhatin
agirî qûret bizever, bişiyan; şûm, neqet, netebitî
qûretî Xwa qudreta Xwedê
qût I qût, erzaq, xwirak, xwarin
qût II qurt, qurç, daqurtandin, daqurçandin, daûrandin
qût III rût, rûtûqût, rût û qût, bi temamî rût, şilfîtazî, tikîtazî
Zimannas 