Şanoya “Bazarganê Vênîsiya” ya William Shakespeare bi kurdî

 

Husein Muhammed

Bazirganê Vênîsyayê (The Merchant of Venice) bi Romeo û Juliet (Romeo and Juliet) û Xewna Şevek Nîva Havînê (A Midsummernight’s Dream) re berztirîn berhemên Shakespeare ên salên wî yên pêşîn ên nivîskariyê ne. Lê tevî ku “Romeo û Juliet” di hestyariyê de bêwêne ye û Xewna Şevek Nîva Havînê jî bi dewlemendiya xwe ya xeyalî û vegotina helbestane ji bilindtirîn hunerê ye, nivîskar di şanoya xwe Bazarganê Vênîsiya de yekem car kariye girîngtirîn armanca şanogeriyê ango hostetiya teswîrdana siruşt û karakterên pirralî bi dest bixe.

Bazarganê Vênîsiya di maneya sivik de ne komedî anku ne – bi gotina wergêr – hing e, ne şanoyek tirraneyî û henekî ye ku tîpên komîk temaşevanan rabikin pirqînên kenînê. Di vê şanoyê de mijar li ser mirovên zêdetir jîndar e ku hem di rewşên dilşadiyê û hem jî di yên xemgîniyê de xwezayiya xwe û asta armanc û hêviyên xwe derdibin. Ev taybetmendiya Bazarganê Vênîsiya belkî ji her taybetiyek wê ya din zêdetir ceweriyê didiyê.

Şanoyeke William Shakespeare

 

Çîroka Zivistanê

William Shakespeare (1564 – 1616)

ji inglîzî: Husein Muhammed

 

Kesaniyên şanoyê

Leontes, padîşahê Sîcîlyayê

Hermione, jina wî

Mamillius, kurê wî

Perdita, keça wî

Camillo, Antigonus, Cleomentes, Dion, malmezin û xanedanên Sîcîlyayê

Paulina, jina Antigonus

Emilia, berdesta Hermioneyê

Dergevanek

Deryavanek

Li gel hin xanedan û girek, xanim, rayedar û xizmetkarên koçka Leontes

 

Polixenes, padîşahê Bohemyayê

Florizel, kurê wî

Archidamus, xanedanek Bohemyayê

Autolycus, qurnazek

Şivanek pîr, tê gumankirin ku bavê Perditayê ye

Clown, şivanê xort, kurê şivanê pîr

Mopsa, Dorcas, du şivanên jin

Xizmetkarek şivanê pîr

Hin jin û mêrên şivan

Donzdeh gundî wek satîrvanan xwe rapêçandî

Dem, wek pêşkêşker

 

Beşek ji bûyeran li Sîcîlyayê û beşek jî li Bohemyayê rû didin.

__________________________

 

I.1.

(Camillo û Archidamus tên)

Archidamus: Heke dinya hat, Camillo, û rêya we bi Bohemyayê ket, mîna ku çawa karûbarê min rêya min jî bi vir xist, hûn ê, wek ez niha dibêjim, bibînin ku cudatiyên mezin di navbera Bohemyaya me û Sîcîlyaya we de hene.

Camillo: Bawer dikim ku vê havînê padîşahê Sîcîlyayê dê deynê xwe ji ser padîşahê Bohemyayê rabike û biçe seredana wî.

Archidamus: Tevî ku mêvanperweriya me me dide şermê jî, armanca me ya qenciyê palpişta me ye, ji ber ku bi rastî jî…

Camillo: Malava…

Archidamus: Bi sond, ji kûriya dilê xwe dibêjim: em nikarin bi ewrengiyek wisan… bi îhtîşamekê… nizanim çawa bibêjim… Divê em dermanê raketinê bidin we daku hûn hestên we ji kêmasiyên me ne haydar bin û, tevî ku hûn ê dîsan jî me nepesinînin, hema me hinekî kêmtir lome bikin.

Camillo: Hûn pirr giran dikin bihayê vê pêşnûmaya azad.

Archidamus: Ji min bawer bikin, ez li gor zanîna xwe û pêdivîtiya rastbêjiyê wiha dibêjim.

Camillo: Sîcîlya çi qas hevalbendiya Bohemyayê bike jî, her kêm e. Ew wek zarok bi hev re mezin bûn; û hê hingê hezkirinekê di navbera wan de reh û rîş girtin ku nikarin ji hev vebiqetin lê tenê çeqên ji hev cuda bidin. Paşî, ku nirxên wan ên gihîştî û vatinî û erkên padîşahî ew ji hev veqetandin jî, herdu aliyan, tevî ku ne bi xwe be jî, bi navgîniya nûnerên padîşahan xelat, name û şandekên hevalbendî gihandine hev, wisan bûye mîna ku ew her bi hev re bûne, tevî ku ji hev veqetî ne jî; mîna ku di ser valahiyek bêsînor re be dest dane hev û mîna ku ji kujiyên bayên dijberhev hevdu hemêzandine. Xwedê dostaniya wan biselihîne.

Archidamus: Bawer dikim ku li dinyayê ne xerabiyek ne jî tiştek din heye ku bikare wê biguherîne. Şehzadeyê we Mamillius kêfxweşiyek bêwêne dide we; Ew xweşmêrê xort herî xwedîsoz e ku min li darê dinyayê dîtiye.

Camillo: Ez jî mîna we ji wî bihêvî me. Ew zarokek çeleng e ku pêrewên xwe kêfxweş dike û yên pîr dilgeş dike. Ew, ên ku bi gopalan digerin, hêvî dikin bikarin hê bijîn daku wî wek zelam bibînin.

Archidamus: Wan ê wek din bixwesta bimirin?

Camillo: Belê – heke wan sedemek din ji bo jiyana dirêjtir tine bûya.

Archidamus: Heke padîşa ti kur tine bûna, wan ê bixwesta bijîn ta ku wî kurek hebe.