Hevalên derewîn di navbera kurdî û tirkî de

Husein Muhammed

Di zimannasiyê de mebest ji hevalên derewîn (bi inglîzî false friends) ew peyv in ku di du yan çend ziman an lehceyan de bi temamî wek hev an jî teqrîben wek hev hene lê maneya wan bi herdu zimanan an herdu lehceyan ne wek hev e.

Bo nimûne, peyva kurdî ”bar” di kurdî de maneya ”tiştên ku tên hilgirtin an raguhastin” (bi inglîzî ”load, burden”, bi tirkî ”yük”) e. Di inglîzî de jî peyva ”bar” hene lê di wî zimanî de ew maneya ”tiştên tên hilgirtin” nade lê wateya ”meyxane, bîrxane, cihê vexwarina madeyên alkoholîk” dide.[1]

Di zimannasiyê de ”bar” ya kurdî ya bi maneya ”tiştên ku tên hilgirtin an raguhastin” û ”bar” ya inglîzî ya bi wateya ”meyxane, bîrxane” hevalên derewîn in ji ber ku ew bi ser ve (bi deng û nivîsîna xwe) wek hev in an pir nêzîkî hev in lê bi wate anku maneya ne wek hev in.

Me di nivîseke pêştir de bi berfirehî behsa hevalên derewîn di lehce û devokên kurdî de (bi taybetî di navbera kurmancî û soranî de) kiriye û ew nivîs dikare ji vê derê were xwandin:

https://zimannas.wordpress.com/2015/12/14/hevalen-derewin-di-kurmanci-u-sorani-de/

Di vê nivîsarê em ê lîsteyeke ”hevalên derewîn” di navbera kurdî û tirkî de bidin. Li aliyê çepê em peyva kurdî pêşkêş dikin û li ber wê jî maneya wê bi kurdî didin. Li aliyê rastê jî em ”hevala wê ya derewîn” ya tirkî didin û maneya wê jî bi kurdî pêşkêş dikin.

Kurmancî, soranî, zazakî… dil veya lehçe?

Bi kurmancî | Bi zazakî | Türkçe

Yazar: Husein Muhammed

Çevirmen: Abdurrahman Önen

Kürtçe acaba bir dil midir ya da kaç dildir? Acaba soranca, hewramice, zazaca… hepsi aynı dilin lehçeleri midir veya aynı dil ailesinden birkaç dil midir?

Acaba latin alfabesiyle yazılan kürtçe, arapça veya kiril alfabeleriyle yazılan kürtçe ile aynı dil midir veya farklı diller midir?

Acaba hangi şartlarda insan bir dilin iki farklı durumuna aynı dil der (örneğin soranca ve kurmanci), fakat başka iki farklı durumuna birbirinden farklı dillerdir (örneğin soranca ve farsça) der?

Acaba hangi neden ve faktörler bir dilin iki farklı durumunun iki farklı dil olduğunu veya bir dilin iki lehçesi olduğunu gösterir? Acaba dilbiliminin kural ve kaidelerine göre bu sınıflandırmayı yapabilir miyiz veya daha önemli kural ve kaideler var mıdır?

Peyvên biyanî di tirkî de

 

Husein Muhammed

 

Kurtegotinek

Di qonaxa avakirina ferhengeke etîmolojî ya zimanê kurdî de gelek caran hatime rexnekirin ku “hemû peyvên kurdî wek biyanî” diyar dikim. Ev ne rast e lê rast e ku piraniya peyvên kurdî – wek yên her zimanekî din jî – ji zimanên din hatine. Piraniya peyvên hemû zimanan bi eslê xwe ne ji wî zimanî ne.

Bo diyarkirina vê rastiyê, ez ê ferhengokeke etîmolojî ya peyvên tirkî bikim. Herwiha bi heman awayî min ferhengokeke etîmolojî ya peyvên erebî jî amade kiriye. Bi vê dixwazim bidim diyarkirin ku di her zimanî de peyvên biyanî hene û gelek in.

Di vê lîsteya xwe ya kurt de tenê hin peyvên tirkî yên ji zimanên din wergirtî pêşkêş dikim. Mebesta min ne ew e ku lîsteyeke temam pêşkêş bikim: peyvên biyanî yên di tirkî de ne tenê ev in. Lê ev wek nimûne hatine diyarkirin. Giranî li ser peyvên ji zimanên îranî ye ji ber ku yên erebî û ewropî tên zanîn ku di tirkî de biyanî ne lê yên îranî bi qasî ku hewce ye nayên zanîn.

Min bi piranî peyvên wisa bijartine ku piraniya xwendevanan texmîn dikin ku bi eslê xwe tirkî ne. Min peyvên ku her kes dizane bi eslê xwe erebî yan jî ewropî ne (wek bank, radyo, muzîk, televizyon, Internet…), min li derveyî vê lîsteyê hiştine.