Wheeler M. Thackston
Sorani Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings and Vocabulary (pdf)
Kurdiya Soranî: Rêziman, kurtenivîsên bijartî û ferhengok (pdf, bi şirovekirina inglîzî).
Ji heman nivîskarî herwiha:
Kurmanji Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings and Vocabulary (pdf)
Kurdiya kurmancî: Rêziman, kurtenivîsên bijartî û ferhengok (pdf, bi şirovekirina inglîzî).
Wheeler M. Thackston
Kurmanji Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings and Vocabulary (pdf)
Kurdiya kurmancî: Rêziman, kurtenivîsên bijartî û ferhengok (pdf, bi şirovekirina inglîzî).
Malpera Zimannas bi şanazî berhema vê berhema hêja ya Têmûrê Meso ya qewlên êzidiyan û şiroveyên wan dixe xizmeta evîndarên zimanê kurdî.
Berhem ji 760 rûpel qewlên êzidiyan li gel şiroveyên wan pêk hatiye.
Kurtepêşgotina kitêbê bi rûsî ye lê wek din berhem bi temamî bi kurmancî ye.
Husein Muhammed
Di Rêbera Rastnivîsînê ya Weqfa Mezopotamyayê de tê idiakirin ku rehê demên neborî (rehê dema niha, dema bêt û raweya subjunktîv) ”-hê-” ye û divê mirov wek ”ez di-hê-m, ew di-hê-n…” û ”ez bi-hê-n, ew bi-hê-n…” binivîse.
Wek ku me pêştir jî diyar kiriye, ev gotin ne rast e. Rehê orijînal ne -hê- ye.
Rehê orijînal -ê- ye, wek ”ez t-ê-m, ew t-ê-n”.
Pêştir me bi berhevdana li gel zar û zimanên din isbat kiriye ku rehê orijînal -ê- ye, ne -hê-.
Êdî ne wek rexne li Rêbera Rastnivîsînê lê wek hin belgeyên dîrokî li jêr jî em ê bi nimûneyên ji klasîkên kurdî (kurmancî û soranî) dîsa bipeyitînin û biselmînin ku rehê lêkera “hatin” -ê- ye û h tê de nîne.
Di lêgerîna me ya di nav klasîkan de tenê nimûneyeke wisa jî peyda nekir ku rehê lêkera hatin wek -hê- hatibe bikaranîn.
Herwiha em ê isbat ku di kurmancî de (lê ne di soranî de) pêşgira berdewamiyê (duratîv) li gel lêkera “hatin” di dema niha de t- ye (ez t-êm, tu t-ê, ew t-ê(t), em/hûn/ew t-ên). Anku ne pêşgira di- ya li gel piraniya lêkerên din e.
Ev lêkolîn bi alîkariya Lêgerîna berfireh ya malpera Asoya Helbesta Kurdî hatiye kirin.
Kerem bikin!
Elî Herîrî
Eql û huşim bûne esîr dinya ku geh geh tête bîr
Dem şubheta bedra munîr zulfa ji werdê bênxweş e
Melayê Cizîrî
Ma j`hesreta şîrînleban
Xew tête çehvan qet şeban
Firyad-i der ber kewkeban
Pirsê bike j’ bîdarê çerx
…
Min pir şevan hetta seher
Danîne rê sem` û beşer
Ew mahirû ma bête der
Ta bême newbetdarê çerx
…
D`ev kuhnexanê mislê deyr
çendîn kewakib têne seyr
Peykan bi davê şubhê teyr
Her jê dibarin narê çerx
Mihra te pir ebter kirîn
Xalan ji ber biskan derîn
Zulfa muselsel `enberîn
çîn çîn ji çînê tête bac
Mey ku di camê bite noş
Bêdeng û sewt her tête goş
Jê tête di herdem siroş
Lew ev şerab alûde da
Li kelbê asitanê xwe
Nepirsî qet hebîb carek
Gelo nayêne bîrê em
Di vê nêçîr û ravê da
Lami`a husn û cemalê dê ji `ilmî bête `eyn
`Işq-i da jê hilbitin kê dî heqîqet bêmecaz
Min dî di newbê yarê tew sundus e ew bêm bêderew
Min bû di qewsê boyî ew şevan mi lew nayême xew
Ehmedê Xanî
Işqi bazî du terîq e, çi heqîqet çi mecaz
şem’ê can dê bi qejîtin,çi bi nar û çi bi nûr
şebê zulumatê bi îmkanê dibit subhî numa
Afîtabê Ehediyyet ji feleq tête zuhûr
Feqiyê Teyran
Geh geh sipî şubhetê şîr
Qet mislê te na çin tu tîr
Renge ku te yar tête bîr
Meyla `Hebîb j` çûna te tê
Sîne ey hubê herişte
Bi agirê işqê birişte
Qet li min nayên nivişte
Ay dilê min ay dilo
Mela Huseynê Bateyî
Tête heşrê ew digel xelqê berî
Ye`nî ba Pêxamberanî enwerî
…
Bête xwendin ger li yek sikke-diraf
Dê mubarek bin dera hin bêne zaf
Bête xwendin ger li avê û vexwit
Rehmî nazil cumleê ‘îlet dibit
Xwinavê girtî nesrînê
Cemed çêbû li sewlînê
Girya me tê ji bo asmînê
Zerî nayêne seyranê
Şêx Evdirehmanê Axtepî
Bo te qafî kim kelamê, guh bide beyta fesîh
Zanim ez, nayête destê min aşiqê çendîn melîh
Hacî Qadirî Koyî (soranî)
Dellên yar dêtewe babî mehebbet, ya Xuda wa bê
Eger duşmin dellê: Nabê! Muxennî to billê: Nabê
Nalî Şarezûrî (soranî)
Bînayîm kwêr e, hellnayê be rûy kes
Mujem yek yek dellêy bizmar e bê to
Le kin min ba wicûdî nas û ecnas
Kesî tê da niye em şare bê to
Pîremêrd (soranî)
Ew sîne safe şewq bidate aw
Aw bête lerze, şerim hellsê le naw
…
Înca be tikay nîga û be niyaz
Razî dill bête ser gurîşme û naz
_______________________________________
ÇAVKANÎ
[1] http://helbestakurdi.com/helbest/eli-heriri-disan-ji-nu-esqa-bere.html
[2] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-ciziri-ahe-ji-derde-dil-%28cerx%29.html
[3] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-ciziri-disa-ji-nu-behal-e-dil.html
[4] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-ciziri-ellah-sehergaha-ezel.html
[5] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-ciziri-bi-nare-firqete-sohtim.html
[6] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-ciziri-asiq-er-carek.html
[7] http://helbestakurdi.com/helbest/ehmede-xani-ey-dila-%28saqiye-mehwes%29.html
[8] http://helbestakurdi.com/helbest/feqiye-teyran-ey-av-u-av.html
[9] http://helbestakurdi.com/helbest/feqiye-teyran-ay-dile-min-ay-dilo.html
[10] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-bateyi-mewlida-kurmanci.html
[11] http://helbestakurdi.com/helbest/melaye-bateyi-ji-cirya-pasi-pe-da.html
[12] http://helbestakurdi.com/helbest/sex-evdirehmane-axtepi-asiq-u-masuq.html
[13] http://helbestakurdi.com/helbest/haci-qadire-koyi-dellen-yar-detewe.html
[14] http://helbestakurdi.com/helbest/nali-sarezuri-be-to.html
[15] http://helbestakurdi.com/helbest/piremerd-awatexwazi.html
Sernivîsar:
Rengîn bi kurdî
Kerem bikin hejmareke nû ya kovara xwe û zimanê xwe Kanîzarê, xwandevanên hêja. Vê carê em hejmareke 300 rûpelî û bi naverokeke dagirtî bi kurmancî, soranî, zazakî û inglîzî dixin xizmeta we kurdiyaran anku evîndarên zimanê kurdî.
Di vê hejmarê de Husein Muhammed hokerên (hevalkar, zerf, adverb) kurdî bi berfirehî dide nasîn. Nivîsara wî ya din vê carê li ser bingehên rêzimana inglîzî bi ravekirina bi zimanê kurdî ye.
Mikaîl Bilbil vekolîneke li ser peyvrêziyê pêşkêş dike. Zafer Açar qertaf û ravekên rêzimanî bi berfirehî vedikole.
Bi soranî Ce’fer Şêxulîslamî beşên cuda-cuda yên zimannasiyê dide nasîn. Dîsa bi soranî Hesen Qazî behsa pirzimanîtiya Hindistanê dike.
Vekolîna Deham Ebdulfettahî li ser lêkerên (fiil, kar, verb) kurdî di vê hejmarê de jî didome. Hin beşên wê dê hê têra çend hejmarên bên jî bikin.
Di vê hejmarê de em çend gavan ji zimannasiyê ber bi edebiyatê ve jî diavêjin bi şertê ku têkiliya wê bi zimanê kurdî ve hebe. Bi vê minasebetê em vekolîneke Ayhan Meretowar li ser edebiyata kurdî ya klasîk belav dikin.
Herwiha em cih didin nivîsareke Şahînê Bekirê Soreklî li ser wergera dastana Derwêşê Evdî ji kurdî li inglîzî. Nivîsara din ya Soreklî li ser tehlûkeya derbarê man û nemana kurmancî ye.
Ji Seîd Verojî em nivîsarekê bi zazakî û yekê jî bi kurmancî belav dikin. Nivîsara bi zazakî dastana Xecê û Siyabendî vedikole. Nivîsara wî ya bi kurmancî jî li ser dîroka bikaranîna alfabeya kurdî-latînî ye.
Bi inglîzî di vê hejmarê de em cih didin vekolîneke lêkolerê polonî Krzysztof Lalik li ser siyaseta zimanî li Kurdistanê. Vekolîna din jî ya vê hejmarê bi inglîzî ji lêkolerê holandî Michiel Leezenberg e û derbarê şebekî û kakeyiyan û zimanê wan e.
Kerem bikin Kanîzara xwe bixwînin û jê re binivîsin!
Sernivîsar
Rengîn bi kurdî, r. 2
Husein Muhammed
Hoker di zimanê kurdî de, r. 3
Mikaîl Bilbil
Peyvrêzî di frazên navdêrî de, r. 18
Zafer Açar
Qertaf, ravek, r. 52
Seîd Veroj
Xebatên pêşîn li ser alfabeya kurdî-latînî, r. 63
Ayhan Yıldız
Xelîl Xeyalî û kurdî berî sed salan, r. 75
Ce’ferî Şêxulîslamî
Zimannasî çi ye?, r. 82
Hesenî Qazî
Zimanekanî Hindistan, r. 92
Deham Ebdulfettah
Lêker di zimanê kurdî de (3), r. 101
Ayhan Meretowar
Edebiyata kurdî ya klasîk, r. 128
Destana Derwêşê Evdî
li inglîzî hat wergerandin, r. 140
Seîd Veroj
Analîzek Seyehmed û Xece sero, r. 144
Şahînê Bekirê Soreklî
Tehlûkeya li ser kurmancî, r. 180
Rêzimana zimanê inglîzî
bi ravekirina kurdî, r. 185
Edward Magin teza xwe ya masterê derbarê wergerandina helbestên kurdî (bi taybetî kurmancî) bi inglîzî nivîsiye.
Kovara Kanîzar û malpera Zimannas hemû teza Maginî belav dike ku berhemeke hêja ye, ne tenê li ser wergerandina helbestan lê li ser zimanê kurdî bi awayekî giştî jî:
Edward Magin: Northern Kurdish poetic features with an application to translation
“Sîng û berê kew-gozelê Elegez e
Vê biharê wê xemiliye rez bi rez e
Memkêd yarê ser bedenê cot kanî ne
Xalêd sûret mîna konê kurmancî ne.”
Hemû helbestên Fêrîkê Ûsiv
Husein Muhammed
Payiza 2005ê yekem romana nivîskarê demdirêj rêzdar Firat Cewerî bi navê “Payiza dereng” ji Weşanên Nûdem derket. Roman li ser jiyana kesek bi navê Ferda ye ku piştî 28 salên li biyanistanê dixwaze vegerre Kurdistanê.
“Payiza dereng” bi şîvek li mala dostê Ferdayî anku Ferîdê vebêjê romanê dest pê dike. Ev şîv li êvara berî birêketina Ferdayî ya ber bi Kurdistanê ve ye. Roja din Ferîd Ferdayî digihîne nik kurrê wî, Cengoyê yekane ku hê ji zarrokiyê diya wî li babê wî winda kiribû.
Pişka romanê ya li mala Cengoyî yekbêjiyek anku monologek 125-rûpelî ye ku Ferda hemî jiyana xwe ya tijî serpêhatiyên evînî û trajîk li Swêdê radixe ber çavên kurrê xwe. Keç- yan jinpeydakirin û jidestdana wan ji Ferdayî re her carê ji ya berê jandartir bû. Taliyê Ferda bi keçek kurd re dizewice û wê ji Kurdistanê tîne Swêdê û zarrokek anku Cengo jê re dibe. Lê jina wî ya kurd jî di civaka swêdî de roj bi roj diguherre û taliyê Ferdayî dihêle û kurrê wî lê heram dike.
Zimannas 