Kovara Kanîzar, hejmar 6

Vekin û bixwînin!

Sernivîsar

Vekolînên zimannasî bi hemû zarên me

Kovara zimanê kurdî Kanîzar di belavkirina vekolînên zimannasî yên kurdî de bi pirzarî anku pirlehceyî berdewam e. Di vê hejmarê de em komeke vekolînên zimannasî bi kurmancî, soranî û zazakî pêşkêş dikin. Herwiha em cih didin du nivîsarên bi inglîzî yên li ser zimanê kurdî.

Husein Muhammed vê carê bi berfirehî peydabûn û awayên bikaranîna cînavan di kurdî de vedikole. Lêkolîna wî ya dirêj dê di hejmara 7 de jî bidome.

Ehmed Kirkan dîroka ferhengsaziya kurdî – bi taybetî ya zazakî – pêşkêşî xwandevanên me dike. Berhemeke din ya derbarê weşanên bi zazakî nivîsareke Roşan Lezgîn e ku em li vê derê wergera wê ya kurmancî belav dikin.

Di vê hejmarê de jî em weşandina kitêba profesor Peter Trudgill ya li ser zimannasiya civakî (sosyolîngwîstîk) bi soranîkirina Hesen Qazî didomînin. Mijara vê carê têkiliyên navbera zimanî û komên etnîkî ye.

Fêrgîn Melik Aykoç vê carê bi berfirehî û bi nimûneyên mişe li ser tewangê anku tewandin û çemandinê di kurdî de dinivîse.

Nivîsarên me yên inglîzî yek ji Emîr Hesenpûrî ye û derbarê dîroka nûjenkirin û paqijkirina peyvan di zimanê kurdî de ye. Nivîsara din ya bi inglîzî ji Théotime Chabre ye û li ser ”zimanên neteweyekî bêdewlet” anku derbarê rewşa zar û zimanên kurdî ye.

Wek berî niha jî, di vê hejmarê de jî em du berhemên li ser zimanê kurdî (yeke nû û yeke kevn) dinasînin û dinirxînin. Ya kevn kurterêzimana kurdî ya Samuel A. Rhea ji sala 1869 e. Ya nû jî ”Ferhenga Termên Matematîkê” ya Dilawer Zeraq û Mem Wenda ye.

Zarname anku ferhengoka Kanîzarê ya peyvên zimannasî ya kurdî-inglîzî vê carê jî hatiye berfirehkirin û li dawiya kovarê tê weşandin. Li dawiyê herwiha kurterêbera me ya rastnivîsînê jî hatiye belavkirin.

Bi hêviya ku bi dilê we be!

Naveroka hejmara 6

Sernivîsar
Vekolînên zimannasî bi hemû zarên me

Husein Muhammed
Cînav – peydabûn û bikaranîna wan

Nirxandin

Ferhenga Termên Matematîkê 
ya Dilawer Zeraq û Mem Wenda

Ehmed Kirkan
Ferhengnasiye û Ferhengnasiya M. Malmisanijî

Nasandin
Kurterêziman û ferhengoka kurdî ya Samuel A. Rhea

Peter Trudgill
Ziman û grûpî êtnîkî (wergêran: Hesen Qazî)

Roşan Lezgîn
Di çapemeniya kurdî de tecrûbeya Newepelê
(ji zazakî: Husein Muhammed)

Fêrgîn Melik Aykoç
Tewang

Emîr Hesenpûr
Lexical modernization and purification

Théotime Chabre
Languages of a stateless nation

Zarname
ferhengoka zimannasî ya kurdî-inglîzî

Kurterêbera rastnivîsînê

Kovara Kanîzar, hejmar 6

 

Vekin û bixwînin!

 

Sernivîsar

Vekolînên zimannasî bi hemû zarên me

Kovara zimanê kurdî Kanîzar di belavkirina vekolînên zimannasî yên kurdî de bi pirzarî anku pirlehceyî berdewam e. Di vê hejmarê de em komeke vekolînên zimannasî bi kurmancî, soranî û zazakî pêşkêş dikin. Herwiha em cih didin du nivîsarên bi inglîzî yên li ser zimanê kurdî.

Husein Muhammed vê carê bi berfirehî peydabûn û awayên bikaranîna cînavan di kurdî de vedikole. Lêkolîna wî ya dirêj dê di hejmara 7 de jî bidome.

Ehmed Kirkan dîroka ferhengsaziya kurdî – bi taybetî ya zazakî – bi pêşkêşî xwandevanên me dike. Berhemeke din ya derbarê weşan_ên bi zazakî nivîsareke Roşan Lezgîn e ku em li vê derê wergera wê ya kurmancî belav dikin.

Di vê hejmarê de jî em weşandina kitêba profesor Peter Trudgill ya li ser zimannasiya civakî (sosyolîngwîstîk) bi soranîkirina Hesen Qazî didomînin. Mijara vê carê têkiliyên navbera zimanî û komên etnîkî ye.

Fêrgîn Melik Aykoç vê carê bi berfirehî û bi nimûneyên mişe li ser tewangê anku tewandin û çemandinê di kurdî de dinivîse.

Nivîsarên me yên inglîzî yek ji Emîr Hesenpûrî ye û derbarê dîroka nûjenkirin û paqijkirina peyvan di zimanê kurdî de ye. Nivîsara din ya bi inglîzî ji Théotime Chabre ye û li ser ”zimanên neteweyekî bêdewlet” anku derbarê rewşa zar û zimanên kurdî ye.

Wek berî niha jî, di vê hejmarê de jî em du berhemên li ser zimanê kurdî (yeke nû û yeke kevn) dinasînin û dinirxînin. Ya kevn kurterêzimana kurdî ya Samuel A. Rhea ji sala 1869 e. Ya nû jî ”Ferhenga Termên Matematîkê” ya Dilawer Zeraq û Mem Wenda ye.

Zarname anku ferhengoka Kanîzarê ya peyvên zimannasî ya kurdî-inglîzî vê carê jî hatiye berfirehkirin û li dawiya kovarê tê weşandin. Li dawiyê herwiha kurterêbera me ya rastnivîsînê jî hatiye belavkirin.

Bi hêviya ku bi dilê we be!

 

Naveroka hejmara 6

Sernivîsar
Vekolînên zimannasî bi hemû zarên me
Husein Muhammed
Cînav – peydabûn û bikaranîna wan

 

Nirxandin

Ferhenga Termên Matematîkê 
ya Dilawer Zeraq û Mem Wenda

Ehmed Kirkan
Ferhengnasiye û Ferhengnasiya M. Malmisanijî

Nasandin
Kurterêziman û ferhengoka kurdî ya Samuel A. Rhea

Peter Trudgill
Ziman û grûpî êtnîkî (wergêran: Hesen Qazî)

Roşan Lezgîn
Di çapemeniya kurdî de tecrûbeya Newepelê
(ji zazakî: Husein Muhammed)

Fêrgîn Melik Aykoç
Tewang

Emîr Hesenpûr
Lexical modernization and purification

Théotime Chabre
Languages of a stateless nation

Zarname
ferhengoka zimannasî ya kurdî-inglîzî

Kurterêbera rastnivîsînê

 

Ebdulla Peşêw: Şervanê winda

Helbestên bijare yên Ebdulla Peşêw bi kurmancîkirina Husein Muhammed:

Vekin û bixwînin

Hemû hejmarên Kanîzarê

 

Xwandevanên hêja,

Kerem bikin hemû hejmarên kovara Kanîzar ya ziman û zimannasiyê.

(nûkirin: 1.1.2020)

• Hejmar 16

• Hejmara 15 

• Hejmar 14

• Hejmar 13

• Hejmar 12

• Hejmar 11

• Hejmar 10

 

• Hejmar 9 

Hejmara 8

• Hejmara 7

• Hejmara 6

• Kanîzar, hejmar 5

• Kanîzar, hejmar 4

• Kanîzar, hejmar 3

• Kanîzar, hejmar 2

• Kanîzar, hejmar 1

“Alfabeya Kurdî” ya Rojan Hazim

Malpera Zimannas kitêba hînbûna xwandina kurdî ya rengîn, “Alfabeya Kurdî” ya Rojan Hazimî pêşkêşî xwandevanên xwe û zarokên wan dike:

Vekin û bixwînin û bidin xwandin!

Deham Ebdulfettah: Cînav di kurdî de

Bloga Zimannas bi serbilindî pêşkêş dike:

Vekin û bixwîn: Cînav di zimanê kurdî de

DÎROKA (ZIR-)ETÎMOLOJIYA KURDÎ -4-

(Bo beşên pêştir binêrin: 1, 2 û 3)

Husein Muhammed

Elî Ekber Dêhxoda: لغت‌نامهٔ دهخدا‎‎

Ji ber ku kurdî û farisî du zimanên lêzim û cîran in, di wan de gelek peyvên hevpar hene. Hin ji wan peyvên hevreh in ku ji îraniya kevn yan heta ji proto-hindûewropî ji herduyan re wek mîras mane. Hin peyv jî herdu zimanan ji erebî, ji tirkî yan ji zimanên ewropî wergirtine.

Di çendîn ferhengên farisî-farisî de hin agahî li ser etîmolojiya van jî tê dan. Wiha bi awayekî neyekser, etîmolojiya gelek peyvên kurdî jî zelal dibe. Giringtirîn ferhenga zimanê farisî Loẍetnameê Dêhxoda ye.[1] Ew pêşî ji hêla nivîskar û ferhengvanê îranî Elî Ekber Dêhxoda/Qezwînî (1879–1956) ve hatibû destpêkirin lê paşî ji hêla Saziya Dêhxoda[2] ve tê berfirehkirin.

Di ferhenga Dêhxoda de gelek caran li ber peyva serekî ya farisî herwiha hevreha wê ya kurdî û hin zimanên din jî yên îranî yên niha tên dan lê giranî li ser pêşkêşkirina hevrehan ji pehlewî û avestayî ye.

Ferhenga etîmolojî ya erebî

Malpera Zimannas bi şanazî ferhengeke etîmolojî ya zimanê erebî bi inglîzî pêşkêşî xwandevanên xwe dike.

Ferhenga Andras Rajki hem diyar dike ka peyvên erebî ji kû tên û hem jî ron dike ka ew ji erebî ketine çi zimanên din:

Arabic_Etymological_Dictionary

DÎROKA (ZIR-)ETÎMOLOJIYA KURDÎ -3-

(Bo beşên din binêrin: 1 û 2.)

 

Husein Muhammed

 

Tewfîq Wehbî & C. J. Edmonds: A Kurdish – English Dictionary, 1966

Ferhenga kurdî (soranî) – inglîzî ya Tewfîq Wehbî (Taufiq Wahby) û Cecil John Edmonds[1] li gor agahiya me yekem ferheng e ku – tenê bi nîşankirineke kurt be jî – hewl daye diyar bike ka çi peyvên di ferhengê de bi eslê xwe biyanî ne. Peyvên bi eslê xwe erebî û yên ji zimanên ewropî wergirtî baş hatine diyarkirin. Herwiha li ber hin peyvan jî hatiye nivîsîn ku ji farisî yan ji tirkî ne lê ne li ber hemû peyvên ku bi rastî ji farisî yan tirkî hatine.

Wek din jî ti agahiyên berfireh li ser etîmolojiyê nehatine pêşkêşkirin. Bi taybetî jî, ti zanyarî derbarê etîmolojiya peyvên xwemalî (yan li gor danerên vê ferhengê, xwemalî) nehatine dan.

Emîr Hesenpûr (Amir Hassanpour) di kitêba xwe Nationalism and Language in Kurdistan 1918 – 1985 (Neteweperwerî û Ziman li Kurdistanê 1918 – 1985)[2] de rêjeya peyvan di vê ferhengê de wiha hejmartiye:

Ferhengî Herman

 

Malpera Zimannas bi şanazî herdu bergên çapbûyî yên Ferhengî Herman (peyvên hemû zaravayên kurdî bi ravekirina bi soranî) ya Elî Nanewazade pêşkêşî xwandevanên xwe dike:

• Bergê yekem ( ئا – ب)
• Bergê duyem (پ – ت)