Zimanek hewbeş bo kurdan

Husein Muhammed

(Berî 20 salan ez xort bûm, wek xortan jî xwîngerm û xeyalperist bûm. Şevekê min kir û nekir, xew nehat çavên min ji ber ku di xema wê yekê de bûm ku kurd ne xwedî zimanekî hevbeş in.

Heman şevê, berê şefeqê rabûm û min ev rêbaz li ser bingehê kurmancî û soranî danîn.

Ne hingê û ne jî niha li ser wê baweriyê me ku divê kurd dev ji zaravayên xwe berdin. Lê hingê xurt li ser wê baweriyê bûm ku rojekê zimanekî hevpar li ser bingehê zaravayên mezin yên kurdî bêt avakirin.

Van rojan çend kesan nêrînên min derbarê avakirina zimanekî hevbeş yê kurdî pirsiye.

Çêkirina zimanan ne tiştekî dijwar e. Lê danqebûlkirina wan di dem û derfetên niha de ne mimkin e. Loma hêvî dikim ku em enerjiya xwe bidin kurdiya heyî, ne ti kurdiyên nû li yên heyî zêde bikin.

Lê bi armanca hêsankirina jihevfehmkirinê, li gel qisekerên devok û zaravayên din, mirov dikare hinek tiştan biceribîne. Lê tenê bo hêsankirina fehmkirina ji axiftina hev, ne wek zimanekî “standard”.

Kerem bikin ceribandina min ya berî nêzîkî 20 salan bibînin. Ew ne tenê qeyd û bendên “sormancî” datîne, herwiha wan bi “sormancî” şirove jî dike.)

 

1. Têbînî

Kurmancî:

Ev pêşniyar bo zimanek hevbeş yê kurdî (ZHK) bi têkilkirina kurmancî (K) û soranî (S) anku sormancî hatiye nivîsîn.

Soranî:

Em pêşniyare bo zimanêkî hawbeş î kurdî (ZHK) be têkellkirdinî kurmancî (K) u soranî (S) wate sormancî nûsrawe.

2. Pêşbêjî

Le em gutar hewl dedim ke çend pêşniyarek bo zimanek hewbeş î kurdî (ZHK) le ser bingey yeksengîy kurmancî u soranî pêşkeş bikim.

Armancî min ne ew e ke zimanek hewbeş î yekgirtî bo hemû kurdan danim u bêjim ke hemû kurd dewê em ziman be kar bihêne u dest je zaraway xo berde. Em pêşniyar zêdetir bo pêwendiyanî nêw soranîaxiwan u kurmancîaxiwan e. Belku em pêşniyar bo zimannasan şî sûde hebe lê zortir hewl dedim ke pêşniyarî min arîkar be bo kesanî dexwazin fêrî têgeyiştinî zarawayanî kurdî bibin û be şêweyek wa biaxiwin ke kesanî zarawayanî dî şî je ewan fam bikin.

3. Rêbaz

Le pêşniyarî min du rêbazî sereke hen: 1) yeksengîy (wekhewî) kurmancî u soranî, u 2) asankirinî zimanî kurdî.

Le bijêrînî peyw û şêwe bo zimanî hewbeş, tiştî giring ne ew e ke aya peyw yan şêwe be kurmancî yan be soranî ye. Giring ew e ke aya ew peyw yan şêwe hewbeş, asan û xoş e yan na.

Min hewl dedim ke ZHK be her şêwe asan be. Bo ew, le ZHK zayendî nêr u mê (ke le kurmancî heye) niye. Herçend e ke le kurmancî u soranî ergatîvîte heye, le ZHK nabe. Le herdu zarawa du şêwe cînaw (pronoun) hen lê le ZHK tena yek şêwe debe. Herwa le ZHK nawan (nouns, substantive) wenaçemin (natewin) wextî subje yan obje bin yan le gel prepozîsyonan be kar bihên.

3. Alfabe

Mirov deşê (dekarin / detiwane) ZHK be herdu alfabey latînî u erebî binûse.

Herfanî ZHK le alfabey latînî eman in: Aa Bb Cc Çç Dd Ee Êê Ff Gg Hh Ii Îî Jj Kk Ll
Mm Nn Oo Pp Rr Ss Şş Tt Uu Ûû Ww Xx Yy Zz

Herfî “V”î kurmancî le ZHK hercar debe W.

Ç, K, P u T herdem req in. Wek kurmancî nerm nabin.

Le ZHK “L”î qelewî soranî niye, herdem ziraw e.

4. Cînaw

Le ZHK tena yek corey cînawan heye.

Kurmancî…….. Soranî…… ZHK

• ez / min……… min / -im…… min
• tu / te………. to / -it……. tu
• ew / wî, wê…… ew / -î…….. ew
• em / me ………. ême / -man….. me
• hûn / we……… êwe / -tan….. we

ew / wan ………. ewan / -yan… ewan

Nimûne

Kurmancî …………. Soranî……………… ZHK

• Ez dikim / Min kir… Min dekem / Kirdim…. Min dekim / Min kirim
• Tu dixwînî / te xwend.. To dexwênî / Xwêndit… Tu dexwînî / tu xwendî

Le ZHK pêwîstî be cînaw niye: (min) dekem, (min) kirim, (tu) dekî, (tu) kirî.

Le ZHK cînaw ne wek subje (kirde), ne wek obje (bireser) u ne şî le gel prepozîsyon yan postpozîsyon nagorrin:

• Min ew nasîm.
• Ew min nasî.
• Min le gel ew hatim.

5. Naw (Noun, substantive)

5.1. Zayend

Nêrî u mêyî le ZHK niye. Nimûne:

Kurmancî………… Soranî…………….. ZHK

• keça min…………. keçim, keçî min…….. keçî min
• kurrê min…………. kurrim, kurrî min…… kurrî min
• jina wî …………… jinî, jinî ew………. jinî ew
• mêrê wê…………… mêrdî, mêrdî ew…….. mêrî ew

5.2. Yekjimarî u komî

Le ZHK nîşanî nediyarbûn bo nawanî yekjimarî “-ek” yan “-yek” e:

• malek (yek mal)
• rojnameyek (yek rojname)

Eger naw diyar be, pêwîstî be hîç nîşan niye:

• mal (ne wek soranî “malleke”)
• rojname (ne wek soranî “rojnameyeke”)

Eger le paş nawî yekjimarî diyarkerek hebe, naw herfî “-î” yan “-y” werdegire:

• malî min, Jiyanî ciwan
• rojnamey kurdî, mamostay me

Nawî komî (plural, cemi’) eger diyar yan nediyar be, nîşanî “-an” yan “-yan” heye:

• malan: Min malan debînim.
• rojnameyan: Tu çend rojnameyan dexwînî?

Eger le paş nawî komî diyarkerek hebe, naw herfî “-î” le “-an” yan “-yan” zêde debe:

• malanî tarî
• rojnameyanî kurdî

Eger jimare le pêş nawî komî hebe, “-an” ne pêwîst e:

• Min du sêw(an) xwarime.
• Ewan pênc kurr(an)î mezin hene.

 

5.3. Naw wek subje u obje

Nawî yekjimar wek subje (kirde) yan obje (bireser) hîç nagorre:

• Jiyan kitêb dexwîne. (Ne wek kurmancî: Fatma kitêbê dixwîne.)
• Jiyan kitêb xwendiye. (Ne wek kurmancî: Jiyanê kitêb xwendiye.)

Naw le gel prepozîsyon şî her wek xo demîne:

• be pênûs (ne wek kurmancî: bi pênû sê / pênûsî)
• le mal (ne: le malê)
• Ew je Kurdistan hat. (ne: je Kurdistanê hat.)

Eger naw komî be, “-an” be tena lê zêde debe:

• Azad kitêban dexwîne.
• Azad kitêban xwendiye. (ne: “Azadî kitêb xwendine.” / “Azêd kitêb xwendine.”)
• le rojnameyan nûsiye.

 

6. Prepozîsyon

Le ZHK tena 4 prepozîsyonî bingeyî (esasî) hen: be, bo, le û je.

Kurmancî…….. Soranî……….ZHK…….. Nimûne

• ……… be……….. be……… Ew be çi hat?
• (ji) bo….. bo……….. bo……… Ew bo çi ye?
• ji … re… bo……….. bo……… Min ew bo name hewalekî nûsiye.
• ……… le – -ewe…. je……… Je Kurdistan hatim Ewropa.
• ……… le……….. le……… Le Ewropa dejîm.
• di … de… le … da…. le……… le zimanî kurdî; le kitêb nûsiye.

Prepozîyonanî dî le eman durist debin, wek:

• le ser
• bo pêş
• je jêr

7. WERB

7.1. Dem

Le ZHK werban du dem (kat) hen:

Dem………………………….. Nimûne (belênî)……………… Nimûne (neyînî)

• 1) demî berdest:…………………. (Min) deçim / dekim………….. (Min) naçim / nakim.
• 2) demî raborî, ke debe
• a) demî raborîy sade:……………. (Min) çûm / kirim……………. (Min) neçûm / nekirim.
• b) demî raborîy berdewam:………… (Min) deçûm / dekirim………… (Min) nedeçûm / nedekirim.
• c) demî raborî nîzîk:……………. (Min) çûme / kirime………….. (Min) neçûme / nekirime
• d) demî raborîy dûr:……………… (Min) çûbûm / kiribûm………… (Min) neçûbûm / nekiribûm.

Bekaranînî demî berdest

• bo karek ke car-car yan berdewam deke: Ew kitêban dexwîne. / We naçin der.
• bo karek ke niha (êsta) deke: Tu çî denûsî? Ewan bo çi nabêjin?
• bo karek ke le mirov ayinde bike: Min sibê ew debînim. Tu paşî naçî?

 

7.2. Pêşgiran u paşgiranî werban

‘Demî berdest : Nimûne (belênî), Nimûne (neyînî)’

• Min …im / de…m: (Min) deçim / dekim (Min) naçim
• Tu …î / de…y (Tu) deçî / dekî (Tu) naçî
• Ew …e / de… (Ew) deçe / deke (Ew) naçe
• Me …in / de…n (Me) deçin / dekin (Me) naçin
• We …in / de…n (We) deçin / dekin (We) naçin
• Ewan …in / de…n (Ewan) deçin / dekin (Ewan) naçin

‘Demî raborîy sade: Nimûne (belênî), Nimûne (neyînî)

• Min …im / …m: (Min) çûm / kirim (Min) neçûm / nekirim
• Tu …î / …y (Tu) çûy / kirî (Tu) neçûy / nekirî
• Ew …e / … (Ew) çû / kir (Ew) neçû / nekir
• Me …in / …n (Me) çûn / kirin (Me) neçûn / nekirin
• We …in / …n (We) çûn / kirin (We) neçûn / nekirin
• Ewan …in / …n (Ewan) çûn / kirin (Ewan) neçûn / nekirin

‘Demî raborîy berdewam: Nimûne (belênî) Nimûne (neyînî)

• Min de…im / de…m: (Min) deçûm / dekirim (Min) nedeçûm / nedekirim
• Tu de…î / de…y: (Tu) deçûy / dekirî (Tu) nedeçûy / nedekirî
• Ew de…e / de…: (Ew) deçû / dekir (Ew) nedeçû / nedekir
• Me de…in / de…n: (Me) deçûn / dekirin (Me) nedeçûn / nedekirin
• We de…in / de…n: (We) deçûn / dekirin (We) nedeçûn / nedekirin
• Ewan de…in / de…n: (Ewan) deçûn / dekirin (Ewan) nedeçûn / nedekirin

Demî raborîy nîzîk: Nimûne (belênî), Nimûne (neyînî)

• Min …ime / …me: (Min) çûme / kirime (Min) neçûme / nekirime
• Tu …iye / …ye: (Tu) çûye / kiriye (Tu) neçûye / nekiriye
• Ew …e / …we : (Ew) çûwe / kire (Ew) neçûwe / nekire
• Me …ine / …ne: (Me) çûne / kirine (Me) neçûn / nekirine
• We …ine / …ne: (We) çûne / kirine (We) neçûn / nekirine
• Ewan …ine / …ne: (Ewan) çûne / kirine (Ewan) neçûn / nekirine

‘Demî raborîy dûr: Nimûne (belênî) Nimûne (neyînî)

• Min …ibûm / …bûm: (Min) çûbûm / kiribûm (Min) neçûbûm / nekiribûm
• Tu …ibûy / …bûy: (Tu) çûbûy / kiribûy (Tu) neçûbûy / nekiribûy
• Ew …ibû / …bû: (Ew) çûbû / kiribû (Ew) neçûbû / nekiribû
• Me …ibûn / …bûn: (Me) çûbûn / kiribûn (Me) neçûbûn / nekiribûn
• We …ibûn / …bûn: (We) çûbûn / kiribûn (We) neçûbûn / nekiribûn
• Ewan …ibûn / …bûn: (Ewan) çûbûn / kiribûn (Ewan) neçûbûn / nekiribûn

 

8. JIMARE

• Kurmancî …………… Soranî……….. ZHK (sade) ZHK (rêzî)
• 1 yek………………. yek………….. yek yekem
• 2 du……………….. dû…………… du duyem
• 3 sê, sisê ………….. sê…………… sê sêyem
• 4 çar………………. çiwar………… çar çarem
• 5 pênc……………… pênc, penc……. pênc pêncem
• 6 şeş………………. şeş………….. şeş şeşem
• 7 heft……………… hewt, heft…… heft heftem
• 8 heşt, heyşt……….. heşt………… heşt heştem
• 9 neh………………. no………….. no nohem
• 10 deh………………. de………….. de dehem
• 11 yazde(h)………….. yan(d)ze ……. yazde yazdehem
• 12 duwa(n)zde(h)……… duwanze…….. duzde dazdehem
• 13 sêzde(h) ………….. siyanze…….. sêzde sêzdehem
• 14 çarde(h)………….. çiwarde…….. çarde çardehem
• 15 pa(n)zde(h)……….. panze………. pazde pazdehem
• 16 şazde(h) ………….. şanze………. şazde çazdehem
• 17 hefde(h) hevde…….. hevde………. hefde hefdehem
• 18 hejde(h), hijdeh…… hejde………. hejde hejdehem
• 19 nozde(h) ………….. nozde………. nozde nozdehem
• 20 bîst……………… bîst……….. bîst bîstem
• 30 sî, sih…………… sî…………. sî sîhem
• 40 çil, çel………….. çil………… çil çilem
• 50 pêncî, pêncih……… pênca, penca… pênca pêncahem
• 60 şêst……………… şest……….. şest şestem
• 70 heftê…………….. hefta………. hefta heftahem
• 80 heştê…………….. heşta………. heşta heştahem
• 90 nod/not/newed……… newed………. nod nodem
• 100 sed………………. sed………… sed sedem
• 1 000 hezar, hizar………. hezar………. hezar hezarem
• 1 000 000……………….. milyon……… milyonem
• 1 000 000 000……………. milyar……… milyarem

 

9. Rêbazanî giştî

9.1. Çend pêşgir û paşgiranî mişe:

Eger cudayî le kurmancî u soranî hebe, tercih weha ye:

Kurmancî / Soranî / ZHK: ZHK Nimûne (K: kurmancî; S: soranî)

• artin / ardin arin: bijarin, narin (K: bijartin, hinartin; S: bijardin, nardin)
• di- / de-, e- de: deçim, nedehat (K: diçim, nedihat)
• hil / hell hel-: heldan, helgirtin
• i / e e: be, le (K: bi, li)
• în / an an: gerran, çeman (K: gerrîn, çemîn = tewîn)
• în / ên în: dexwîne, bigerrîne (S: dexwêne, bigerrêne)
• r / rd r: birin, kirin, sar, zer (S: birdin, kirdin, sard, zerd)
• ve- / -ewe we-: wekirin, wexwarin (K: vekirin, vexwarin; S: kiranewe, xwardinewe)
• xwe / xo xo: xo, xoş, xolî, xozî (K: xwe, xweş, xwelî, xwezî)

 

9.2. Cudayiyanî giştî

1. Eger le şêwey zarawayek herfî “h” hebe u le yî zaraway dî nebe, yî bê “h” bibijêre:

• asan (ne: hêsan)
• erzan (ne: herzan)
• esp (ne: hesp)
• ewr (ne: hewr)

2. Eger pîtî “e” le gel “a, i, î, o, u, û” alternatîw be, “e” helbibijêre:

• behar (ne: bahar, bihar, buhar)
• kurre! (bangkirin le “kurr”; ne “kurro”)
• keç (ne kiç)

3. Eger pîtî “a” le gel “i, î, o, u, û” alternatîw be, “a” helbibijêre.
4. Eger pîtî “ê” u “î” alternatîw bin, “î” helbijêre (bo nûsînî be alfabey kurdî-erebî asantir e).
5. Ji pîtî “o” u “u”, tîpî “u” helbijêre (bo nûsînî be alfabey kurdî-erebî asantir e).
6. Le “î” u “î”, herfî “i” helbijêre çunke peyw kurttir debe:

• giring (ne: girîng)
• Xalid (ne: Xalîd)

7. Eger “h” u “w” hebin, “w” bibêjere:

• wirç (ne: hirç)
• wur (ji S “wurd”, ne: “hûr”)

8. Ta gengaz be, peyw u şêweyanî hewbeş î kurmancîy standard (K) u soranîy standard (S) be kar bîne.
9. Eger le peyw u şêwey hewbeş peyda nebe, peyw yan şêwey kurttir be kar bîne.

 

Xebatên zimanî di navbera lehceyan de

 

Husein Muhammed

Wek diyarî bo mamê hêja Îsmaîl Şahîn

 

Van çend dehsalên dawiyê xebatên li ser lehceyên cuda yên zimanê kurdî zêde û berfireh bûne. Hin ji wan lêkolînan bi kurdî û hinek jî bi zimanên din in.

Lêkolînên zimanî yên bi kurdî adeten li ser wê lehceyê ne ku kitêb bi xwe jî pê hatiye nivîsîn. Bo nimûne, kitêbên zimanî/rêzimanî yên bi kurmancî bi piranî behsa taybetmendiyên kurmancî, yên bi soranî qala taybetmendiyên soranî û yên bi zazakî jî aqlebe behsa xusûsiyetên zazakî dikin.

Lê herwiha bi taybetî vê dawiyê hin berhem bi lehceyeke kurdî li ser lehceyeke din jî ya kurdî hatine pêşkêşkirin. Hinek ji van berheman hewl didin qisekerên lehceyekê hînî lehceya din bikin lê hinek jî tê dikoşin wekhevî û cudahiyên du yan zêdetir lehceyên kurdî bi xwandevanên xwe binasînin.

Hinek ji berheman kitêb an nivîsarên li ser rêzimanê ne. Hinekên din jî ferhengên dulehceyî yan pirlehceyî ne.

Di vê nivîsara xwe de em ê van xebatên bi lehceyeke kurdî li ser lehceyeke din ya kurdî binasînin. Herwiha wek diyariyeke bo sala nû ya 2018 em ê piraniya van berhemên hêja di malpera Zimannas de bixin ber destê xwandevanên kurdî.

Kurdîzan – kitêba berhevdana zaravên kurdî

Malpera Zimannas û kovara Kanîzar bi serbilindî kitêba Fêrgîn Melik Aykoç

Kurdîzan – rûberîna zaravên kurdî

pêşkêş dikin.

Vekin û bixwînin!

Ferhengî Herman

 

Malpera Zimannas bi şanazî herdu bergên çapbûyî yên Ferhengî Herman (peyvên hemû zaravayên kurdî bi ravekirina bi soranî) ya Elî Nanewazade pêşkêşî xwandevanên xwe dike:

• Bergê yekem ( ئا – ب)
• Bergê duyem (پ – ت)

کرمانجی، سورانی، زازاکی….زبان یا لهجه؟

 

PDF

نویسنده: حسین محمد

گروه مترجمین: تقوی گلیان محمد، جعفری تیتکانلو احمد، سپاهی رزگار، توکلی ژیار

آیا کردی یک زبان است یا اینکه چند زبان است؟ آیا کرمانجی، سورانی، هورامی، زازاکی…همه لهجه های مانند هم هستند یا اینکه  چند زبان از یک خانواده اند؟

آیا کردی که با الفبای لاتینی نوشته می شود به همراه کردی ای که با الفبای عربی نوشته می شود یا به همراه کردی ای که با الفبای سریلی نوشته می شد یک زبان هستند یا اینکه چند زبان جدا از هم هستند؟

آیا به چه شروطی انسان می گوید که دو سبک زبانی یک زبان هستند(به عنوان مثال کرمانجی و سورانی) اما دو سبک دیگر از هم جدا هستند(به عنوان مثال سورانی و فارسی)؟

آیا دلیل و عوامل به حساب آوردن دو روش زبانی مانند دو زبان مستقل یا هم مانند دو لهجه از یک زبان چه هستند؟ آیا انسان می تواند به قید و بندهای زبانشناسی، این را مقوله بندی کند یا اینکه آیا شرط و شروطهای مهمتری هستند؟

Kurmancî, soranî, zazakî… dil veya lehçe?

Bi kurmancî | Bi zazakî | Türkçe

Yazar: Husein Muhammed

Çevirmen: Abdurrahman Önen

Kürtçe acaba bir dil midir ya da kaç dildir? Acaba soranca, hewramice, zazaca… hepsi aynı dilin lehçeleri midir veya aynı dil ailesinden birkaç dil midir?

Acaba latin alfabesiyle yazılan kürtçe, arapça veya kiril alfabeleriyle yazılan kürtçe ile aynı dil midir veya farklı diller midir?

Acaba hangi şartlarda insan bir dilin iki farklı durumuna aynı dil der (örneğin soranca ve kurmanci), fakat başka iki farklı durumuna birbirinden farklı dillerdir (örneğin soranca ve farsça) der?

Acaba hangi neden ve faktörler bir dilin iki farklı durumunun iki farklı dil olduğunu veya bir dilin iki lehçesi olduğunu gösterir? Acaba dilbiliminin kural ve kaidelerine göre bu sınıflandırmayı yapabilir miyiz veya daha önemli kural ve kaideler var mıdır?

Kurmancî, soranî, zazakî… ziwan yan dîyalekte?

Bi kurmancî |  Türkçe

_______________________

Nuştox: Husein Muhammed[1]

Açarnayox: Hasan Aslan

Tirêm kurdî ziwanêk a yan zî çend ziwan ê? Tirêm kurmancî, soranî, hewramî, zazakî… heme dîyalektê eynî ziwanî yê yan zî çend ziwanê eynî malbat ê?

Tirêm kurdîya ke bi elifbêya latînî nusîyena bi kurdîya ke bi elifbêya erebî nusîyena ya yan zî bi kurdîya ke bi elifbêya krîlî nusîyayêne ya eynî ziwan ê yan zî çend ziwanê pê ra cîya yê?

Tirêm çi şertan gore merdim vano ke di awayê ziwanî eynî ziwan ê (mîsal kurmancî û soranî) la di awayê bînî ziwanê pê ra cîya yê (mîsal soranî û farisî)?

Tirêm sebeb û faktorê hesibnayîşê di awayanê ziwanî sey di ziwanê xoserî yan zî sey di dîyalektê eynî ziwanî çi yê? Tirêm merdim şeno bi qeyd û bendanê ziwannasî nê tesnîfkerdişî bikero yan zî tirêm tay şert û mercê muhîmêrî estê?

Kurmancî, soranî, zazakî… ziman an zarava?

Husein Muhammed

Bi zazakî | Türkçesi

Gelo kurdî zimanek e yan jî çend ziman in? Gelo kurmancî, soranî, hewramî, zazakî… hemû lehceyên eynî zimanî ne yan jî çend zimanên heman malbatê ne?

Gelo kurdiya bi alfabeya latînî tê nivîsîn li gel kurdiya bi alfabeya erebî tê nivîsîn yan jî bi kurdiya ku bi alfabeya krîlî dihat nivîsîn re eynî ziman in yan jî çend zimanên ji hev cuda ne?

Gelo li gor çi şertan mirov dibêje ku du awayên zimanî eynî ziman in (bo nimûne kurmancî û soranî) lê du awayên din zimanên ji hev cuda ne (bo nimûne soranî û farisî)?

Gelo sebeb û faktorên hesibandina du awayên zimanî wek du zimanên serbixwe yan jî wek du lehceyên heman zimanî çi ne? Gelo mirov dikare bi qeyd û bendên zimannasî vê sinifandinê bike yan jî gelo hin şert û mercên giringtir hene?

Parvekirina devokên kurmancî

Husein Muhammed

Xerîte: sinorên teqrîbî yên komdevokên kurmancî: rojavayî (kesk), navendî (zer), rojhilatî (sor) û herwiha zaravayên din yên serekî yên kurdî: soranî (şîn) û kurdiya başûrî (mor). Zaravayên zazakî (li gel kurmanciya navendî û ya rojavayî) û herwiha hewramî (di nav soranî û kurdiya başûrî de) li ser xerîteyê nehatine diyarkirin.

Di gelek berheman de, gava ku behsa kurmancî tê kirin, ew li ser çend devokan tê parvekirin. Di hin berheman de devok li gor çend deveran tên cudakirin, wek ”botanî, behdînî, hekarî…” Di hinan de jî li gor eşîran: ”sûrçî, herkî, reşoyî…”

Lê di van berheman de tenê tê gotin ku devok hene û navê hin devokan tê gotin. Di wan de behsa cudahiya van devokan nayê kirin. Gelek nivîskar navê çend devokên devera xwe yan jî nêzîkî devera xwe didin lê behsa devokên deverên ji xwe dûr yan qet nakin yan jî tenê behsa devokên berfireh dikin. Bo nimûne, nivîskarekê Behdînan belkî behsa devoka Dihokê, ya Akrê û ya Amêdiyê bike. Lê heman nivîskar devokên Diyarbekirê, Mêrdînê û Mereşê wek eynî devokê dihesibîne yan jî qet behsa wan nake. Bi heman awayî yekê diyarbekirî jî dê behsa devokên derdora xwe bike lê hemû devokên kurmanciya Başûrê Kurdistanê yan wek eynî devokê bihesibîne yan jî heta bi temamî di nivîsên xwe de ji bîr bike yan jî jê bêhay be.