KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: Î

 

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

Î î ئی

 

-î I -a, -ê: malî min mala min; espî reş hespê reş

-î II -î: kurd > kurdî, Kurdistan > kurdistanî; rast > rastî

-î III bn -ît

îca vêca, îca, vêga; (ew kat) hingê, wê demê, vê gavê

îcgar yekcar, êkcar, bi temamî, bivê-nevê, êdî tew

îftade êxtiyar, pîr, kal

îlla, îllan îlle, îlleh, bivê-nevê

îm- î-, ev-: îmro îro, evro; îmsal îsal, vê salê

îmro îro, evro, vê rojê

îmsal îsal, vê salê, ev sale

îmşew îşev, vê şevê, ev şeve

în (em) in: ême kurd în em kurd in

-în (em) –in: nazanîn em nizanin, deçîn em diçin

-îne (vokatîv pirrjimar) -no, -îno, -ino: kurîne kurrîno, kurrino, xelkîne xelkîno, xelkino

înca vêca, îca, vêga; (ew kat) hingê, wê demê, vê gavê

înfîcar teqîn, peqîn, înfîcar

îrhab teror, terorîzm, tirskarî

îrhabî terorîst, tirskar

îsbat îsbat, peyitandin, delîl, belge, îşaret, elamet, nîşan, beyan

îskan peyale

îstîqale îstîfa, destjêberdan, devjêberdan

îstîqlal istiqlal, rizgarî, serbixweyî, rizgarbûn

îş kar, şol, şuxl, îş

-îş jî: minîş min jî; ez jî

îşaret îşaret, elamet, nîşan, belge, delîl, îsbat

-ît -î: to dezanît tu dizanî, to nabînît tu nabînî

îtir êdî, hew, ji niha pê ve, ji hingê pê ve

îxtiyar êxtiyar, pîr, kal

 

 

 

 

 

 

 

 

KURDÎZARÎ: ferhenga soranî – kurmancî: Ê

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

Ê ê ئێ

 

-ê I –e (paşgira lêkeran li gel kesê yekem yê pirhejmar di dema niha de): ew deçê ew diçe, ew dezanê ew dizane, ew dekenê ew dikene

-ê II –ekê, -ekî: rojê rojekê, care carekê

-êk -ek: wilatêk welatek; carêk carek

‘êl hoz, êl, eşîr

ême em; me

-ên- -în-: deçênim diçînim, bigeyêne bigihîne, nadirênê nadirrîne û hwd.

Êran Îran

êrane van deran, vira, van derdoran

êranî îranî, xelkê / tiştê (ji) Îranê

Êraq Iraq, Îraq

êre vir, vê derê, vira, vêrê, here, hire, êre, vî cihî, ev der

êsk, êsqan hestî, beşên req yên leşî

êsta, êste niha, noke, nika, niho, ana, aniha, vê gavê

êstayî nihoyî

êstir hêstir, qantir

êş êş, jan, elem, derd

                      ~ kirdin êşîn, êşan, biêş bûn

êşan êşîn, êşan, biêş bûn

êşandin êşandin, dan êşîn, kirin ku kesek biêşe

êşta hê, hê jî, hîn, hêşta, hîna, hîna jî

-êt, -êtin bn –ê I

êwar êvar, dawiya rojê

êwaran êvaran, her êvarê

êware, êwarê êvarî, dema êvarê

êwe hûn, hingo, win; we, hewe, hingo

êza xelat, badaşt

êzdî, êzîdî êzidî, êzdî

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: F

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

F f ف

fafon fafon, bafon, aluminyum

fak lêb, lêhb, lihb, fêl, dek, dekûdolab, hîle

fal fal, pêşbînîkirin, diyarkirina bûyerên demên bên

~ girtinewe fal vekirin, pêşbînî kirin

fal telewî, rewşa mirovekî yan heywanekî ku tê de têkiliya cinsî pirr dixwaze

falawêj, falbêj, falçî, falgir falveker, falbêj, falçî

falawêjî, falbêjî, falçêtî falvekerî, falbêjî, falçîtî

fam fam, fehm, fêm, têgîştin, têgihiştin

fama fehma, têgihiştî, xwande, zana, ne cahil, ne nezan, ne mejîreş

famîde famîde, kesa/ê dikare tiştekî binirxîne û wê fam bike

famîn tê gîştin, fam kirin, famîn

fanos fanos, lampe, çira

faqe xefik, tepik, faqe, dav, davik

faris, fars faris

farisî, farsî farisî

fayiz fayiz, faîz, selef, riba

fayl dosye, fayl, belge

fekle cênîk

fele file, xrîstiyan, mesîhî, îsawî; asûrî, siryanî

felsefe felsefe, fîlozofî

fen (erebî) bn huner

fena wek, mîna, fena, nola, şibî, eynî

fend, feng fen, fend, feng, lêb, lêhb, hîle, lîstik, leyistik, lehîstik

~û fêl fen û fêl, lêb, hîle, xap, xapandin

fener fanos, fener, çira, lampe

feqê feqe, feqî, şagirdê dînî (t îslamê)

feqîr feqîr, hejar, belengaz, jar

fer nirx, hêjatî, hejîtî: Ferî niye qiseyş legel bikeyt Ne hêjayî ye li gel biaxivî jî

feramoş feramoş, nehesibandî, înkarkirî; jibîrkirî

~ kirin feramoş / pûç kirin, nehesibandin; ji bîr kirin

feramoşî sersarî, xemsarî; înkar; jibîrkirin, nehesibandin

feraqe bend, qeyd, zincîr (t yên pî / ling pê tên girêdan)

feraş dergevan, kesa/ê karûbarên xaniyekî (t yên îdarî) yên mîna malînê dike

ferdar 1. bihagiran, binirx, hêja, hejî (tiştekî) 2. bikêr, biwec, bikêrhatî

ferde ferde, kîs, torbe, tûrik, telîs

ferec bn fêlûferec

fereh 1. fire, fireh, fereh, firhe 2. xweşî, şadî 3. bereket, zêdehî

ferheng ferheng, peyvname, bêjename, pirtûkên peyv tê de (li gor rêza alfabeyê yan mijaran) hatine rêzkirin û (bi zimanek din yan bi heman zimanî) hatine rave- û şirovekirin

ferhengok ferhengok, peyvnamok, bêjenamok, ferhengên biçûk; fehengok, çend peyvên rêzkirî

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: A

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammed e. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

A a ئا

a 1) belê, erê, e, a 2) a? çi?

-a carinan ciyê ‘e‘ ya kurmancî di paşgirên lêkeran de digire, wek: deka dike, naxwa (ew) naxwe

ab gelavêj, tebax, meha 8em ji salnameya zayînî

abor buhur, rê, rêk

abrû 1) şeref, namûs 2) şerm

adey! de! dê! de bike! de haydî! haydî! yella!

aferîde afirandî, xuliqandî

afirandin afirandin, xuliqandin, dan

afret jin, pîrek

aga hay, aga, ageh

            ~ lê bûn hay / aga jê bûn

aheng 1) şahî, cejn 2) aheng, harmonî

ajal kewal, sewal, heywan

ajawe têkoşîn, tevger, micadele, dijberî

akam encam, dawî

akar reftar, tevger, akar, rabûn-û-rûniştin

al tila navîn

ala ala, perçem

alif êm, alif

aloz tevlihev, dijwar, aloz, şêlî

~ kirdin tevlihev kirin, alozandin, şêlandin

altûn zêr

alûgor guher, guherîn, guhartin; danûstandin, têkilî

alûgoz guhestin, bi hev guherandin, pêguhartin

am ap, mam

amade amade, hazir

amaj nîşane, delîl, gova

aman! eman! hewar!

amanc armanc

amar hiljimar, statîstîk

amasan werimîn, perçivîn

amêr alav, amûr, alet

amêz hemêz, hembêz, koş, pêsîr

amojin jinmam

amoza mamza, pismam û dotmam, kurmam û keçmam

amraz alav, amûr, alet; (di rêzimanê de) pirtik, amraz

amser şû, hevser, jina yan mêrê kesekê/î

apter dîn, şêt, delodîn

aqil biaqil, aqilmend, hişyar, hişmend

ara le ara da li holê, li meydanê, li ber dest, berdest

araste pêşkêşî, raberî, pêşberî

ard 1) ar, ard 2) (agir) agir

areq xuh, xwêdan

arezû daxwaz, xwestek, hêvî

armûş hevrîşm

asa norm, adet, edet

asan hêsan, sanahî

asayî asayî, normal, adî, adetî, ji rêzê

asayîş ewlekarî, asayîş, emniyet

asewar kelepûr, bermayî, bermayiyên bavûkalan

asin asin, hesin

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: E

 

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

E e ئه‌

e e: ew kurd e ew kurd e

e- di-: ekat dike, edim didim, egiryan digirîn

-e -o; -ê (paşpirtika vokatîvî ya yekhejmar): kure kuro, mame mamo, apo, kake keko, bawke babo, bavo, kere kero; daye dayê, xwişke xwişkê, kiçe keçê

ebê 1. dibe, dibit, dibît 2. divê, divêt

ebleq matmayî, ecêbgirtî, mestbûyî

ebyal betenî

ebreş (anatomî) zirav

ecinda rojev, ajenda

eczacî dermanfiroş

eczaxane dermanxane

edî! bêguman, bêşik, tabî, helbet

edî? Ma ne? Ma ne wisan e?

efsane efsane, çîrokên mîtolojîk

efser serleşker, fermandara/ê leşkerî

egena, egîna yan na, heke ne, egîna

eger heke, eger, ger, herke

egîna wek din; heke ne

egrîce porrê/pirça ser eniyê

-eha: sedeha bi sedan, hezareha bi hezaran, milyoneha bi milyonan û hwd.

ehlî sivîl, medenî; gel, xelk milet

ejdeha ejdeha, marê bidestûpê

ejmar hejmar, hijmar, jimar

ejmardin hijmartin, jimartin, hesab kirin

ejmêr hijmêr, hesabgir

ejno çok

-ekan -an: kiçekan wut keçan got

-ekanim -ên min: kitêbekanim kitêbên min

-ekanit -ên te: xizmekanit xizmên te

-ekanî -ên: zimanekanî ewropî zimanên kurdî; -ên wê / wî: hevalekanî hevalên wê / wî

-ekanman -ên me: dostekanman dostên me

-ekantan -ên we: malekantan malên we

-ekanyan -ên wan: pênûsekanyan pênivîskên wan

elbet helbet, bêguman, bêşik, bivê-nevê, hebe-nebe

elê dibêje

elfûbê alfabe, komtîp, koma tîpan, pergala herfan

elqe gustîlk, gustîrk

elmas elmas

elmode mode, bistîl

em ev, eve, vê, vî, viya, vêya

ema, emma lê, lêbelê, welê

emin min; ez

emîn pêbawer, emîn

emn, emn û asayîş(t) asayîş, ewleparêz, ewlekar, emniyet

emr ferman, bang, gazî

emust til, tilî

encam encam, akam, dawî

encin ker, parçe, qet

                      ~ encin kirdin hincinîn, ker kirin, qet qet kirin, hûr-hûr kirin

encumen encûmen, deste, konsey

endazyar endazyar, mihendis

endêşe, endîşe bîrdoz, îdeolojî

enem mem, çiçik, bersîng

engaw gav, pêngav

engûr tirî

entîke seyr, sosret, ecêb; awarte; kevnare, antîk

eqil aqil, hiş, bîr, awez

eramende perîşan, hejar, belengaz, feqîr

erc enîşk

ere birrek, mişar

erê 1) belê, erê 2) ma, gelo, erê, ecebe: Erê deynasî? Gelo wê/wî dinasî?

erk erk, wezîfe, kar, vatinî

erz erd, ax, xak, zevî

eskirî tirî, libên tirî

eskiwê heskû, mifsik, kefçî

eslen jixwe, eslen

esp hesp

espardin spartin

espayî bêpêjnî, tenahî, bêdengî, bêgeremolî, bêqerebalixî

esrîn hêsir, rondik, firmêsk, ava ji çavan tê dema mirov digirî

est- 1) Bi giştî cihê st- ya kurmancî digire: estêre stêr, estûr stûr

Estembol, Estemol Stembol

estêre stêr, stêrk

estêrk bendav

estêwilk hevîr

estî hestî

esto patik, paşsto

estûn stûn

eşk enîşk

eşkence şkence, lêdan, tazîb

eşkewt şkeft

eşya eşya, tişt, mal

etk hetk, rûreşî, şermezarî

etûn dojeh, cehenem, agiristan

ew ew; wê; wî (yekhejmar)

ewan ew, wan (pirrhejmar)

ewanîş ew jî, wan jî (pirrhejmar)

ewca paşî, peyre, dûre; encax

ewe 1) (amrazî amajekirdin) ewa/ê he, ewa/ê ha, ewa/ê han 2) (baştir e: ew e) ew e

-ewe ve-: geranewe vegerîn, xwardinewe vexwarin

ewende hind, ewqas, weqa

eweş ew jî

eweta, ewete işte, va ye, ev e, binere, bibîne

ewreng mirêsdar, mihteşem, ewreng, şiko

ewsa vêca, îca, îja, vêga; hingê, vêca hingê, wê gavê, wê demê, wî wextî

ewzar amraz, alav, amûr, alet

ey pa, ma, gelo: Min kurr im, ey to? Ez kurr im, pa tu (çi yî)?

ey! ey!

eylûl eylûl, îlon, rezber, meha 9em di salnameya romî de

eyna? ma ne? ma ne wisan e?

ezbole biharat

ezmûn azmûn, ceribandin, test, îmtîhan

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: C

 

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

C c ج

ca îca, vêca, vêga, ca, ce, cevêca

cacik benîşt, cûyek, ‘ilk, bênîşt, cûyok

calcaloke tevnpîrk, tevnepîr

cam 1) şûşe, cam; pencere; neynik, awêne, qotîk

cam 2) tirar (amanek / firaxek madenî yê avpêvexwarinê)

cambaz akrobat, fenaker; hîlebaz, fêlbaz, cambaz, cembaz

car car, neql

            ~ û bar carinan, hin car, car-car, car û bar

car danezan, daxwiyanî, îlan, ragihandin

caran 1) caran 2) berê

            Sovyetî ~ Sovyeta berê

carbilaw belavok

caris bêzar, tengezar, mehtil, aciz, bêçare

casûs 1) sîxur, zêrevan, casûs 2) pêşnerî

cax tan, dîwarê darîn / textîn

cebeş zebeş, şitî, jebeş, şûtî

Cecal Decal

cefen fabel, çîrok, dastan

cehenem doje, cehenem, agiristan, dojeh, dozex

cehêl genc, nûgihayî (bi taybetî keç)

cejn cejn, şahî, roşan, roja taybet: cejnî newroz cejna newrozê; eyd: cejnî remezan eyda remezanê

cejnepîroze pîrozname, karteya pîrozkirinê

celad celad, serbirrê mirovan

celd çist, çeleng, ziring, fêris

celeb celeb, ker, birr, koma terş û tewalan yan dewaran

cemawer cemahir, cemawer, girseya gel; temaşevan, guhdar

cemat, cema’et cemat, cema’et, koma mirovan

cemedanî şaşik, cemedanî, serlav

cenab cenab, cinab: Cenabit çon e? Tu ya / yê hêja çawa yî? Cenabê te çawan e? Cenabtan le kiwêwe dên? Hûn yên hêja / berkeftî / delal ji kû ve tên?

KURDÎZAR: ferhenga soranî-kurmancî: J

 

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

J j  ژ

jaj jaj, giyayek e têkilî nav penîrê vexewixandî dikin û jajî jê çêdikin

jajik benîşt, qacik, jajik, qaçik cûtek

jakan (cil) qirmiçîn, qermiçîn, qurmiçîn; (gul) çilmisîn

jakandin (cil) qirmiçandin, qermiçandin, qurmiçandin; (gul) çilmisandin

jakaw (cil) qirmiçî, qermiçî, qurmiçî; (gul) çilmisî

jale jale, kerkujk, darek yan deviyek jehrî ya her-şên e bi gulên geş yên spî yan pembe (pîvazî) yan sor

jan jan, êş, azar, ezyet

jandar jandar, bijan

janeser janeser, serêşî, êşîna serî

janesik zikêşî, êşîna zikî

jar jar, jehr, jehrî, zehr

jaraw jarav, jehrav, ava jehrî

jarawî jarawî, jehrawî, bijar, bijehr, jehrkirî

jarber jarber, jehrber, antîtoksîn

jark (gulûgiyayên) pirrsalî, gulûgiyayê di salekê de namirin lê zivistanê di bin berfê ve dimînin û dîsan biharê jiyana xwe didomînin

jarqende jarqende, jehrqende, nîkotîn

jarûjeng rikmane, dijberî, kerb, kîn

jawejaw dengûdor, qerebalix, geremol, dengên bilind û tevlihev

jek (şîrê) terrezak, şîrê yekem yê piştî zana sewalan. Ji şîrê terrezak ne mast lê firû wiha çêdibe: şîrê terrezak têt germkirin û bêyî bêt hêvênkirin dihêlin ta bicemide û piştî cemidî têt xwarin.

jem 1) xwarin, zad (t ya danek / demek diyar, wek: taşt / firavîn / şîv) 2) xizmet; alîkarî 3) bicîkirin; bicîanîn

jemk mastê dew jê çêdikin

-jen -jen, paşgirek e bo çêkirina peyvên nû bi wateya “ya / yê lê dide”: defjen defjen, kesa/ê li amûra muzîkê defê dide, deholjen deholjen, kesa/ê li deholê dide

jendin 1) jenandin 2) şilqandin 3) hejandin; qeliqandin, livandin, lebitandin

jeng jeng, zeng, jengarî

jengar (1) jengar, jengdar, zengar, zengdar, jengî, bijeng, tişta bandora jengê lê bûye

jengar (2) birrek hejîran e

jengalî şînî tarî, şînî xwerû

jengawî jenggirtî, jengawî, tişta di bin jengê ve maye

jengdar bn jengar

jengin bn jengawî

jenîn bn jendin

jeqnebût ziqnebût, darek bi fêkiyê jehrewî ye. Herwa wek peyvek tal yan nifrîn yan dijûn têt bikaranîn û wateya wê nêzî “quzilqurt” û “jehremar” e

jêr bin; jêr

jêrberan derazînk, bilindeka li ber deriyan

jêrçepoke serşorr, ruhkole, neazad, neserbilind

jêrdest bindest, neazad, neserbixwe, kesa/ê / welatê û hwd yê di bin destê hinên dî ve

jêrdestî bindestî, rewşa yên bindest tê de dijîn

jêrewe jêrve, berev jêr, ber bi aliyê jêrî / binî ve

jêrewenan ji bin ve rakirin, ji bin ve pûç kirin, ji reh û rîş ve hilkişandin, ji qop hilkêşan

jêrîn bn jêrû

jêrkenare jêrenot, binnivîsk, nîşeyên / ravekên / şiroveyên li binê her rûpelî yan li dawiya nivîsarê bi tîpên hûr tên danîn

jêrpê binpêk, kursîka mirov rûniştî piyên datîne ser daku xwîn li piyên bilindkirî bigerre

jêrpiyale binkask, binpiyalok, sênîkoka piyaleyekê / fincanek datîne tê de daku cihê kefçikê têkvedanê û belkî şekira kabik hebe û belkî ji ber germiya çayê û germbûna piyaleyê baştir e mirov li şûna piyaleyê dest biavêje wê sênîkokê ku jê re binkask tê gotin

jêrser balguh, balîf, balîfk, binserk

jêrtîp bintîp, kontrol, dîsîplîn

jêrû jêrî, jêrîn, binî; başûr

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: L

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

 

L l ل 

 

la al, alî, rex, hêl; cem, nik, bal, ba, dev; ber; neserekî, duyem; dor, derdor, dorber; pirt, par, pişk

~ birdin dan / birin aliyekî

~ çûn xwe vedan, xwe dan aliyekî, ji rê rabûn, veder bûn, rêya kesekî / tiştekî kirin

~ danan danîn / deynan aliyekî

~ dan dan alî, dan rexekî, ji ser rê rakirin, veder kirin, vedan

~ kirdin berê xwe dan

~ lê kirdin alîkarî kirin

~ tê kirdin pişta / guhê xwe danê, pûte pê nekirin, giringî nedanê

xo ~ dan xwe vedan, xwe dan aliyekî, veder bûn, ji ser rêya kesekî / tiştekî rabûn

lababet albabet, babeta duyemîn / neserekî

labar albar, tiştê li gel barê serekî tê barkirin

laberhem alberhem, berhema neserekî / duyemîn

labiraw dayî / birî aliyekî

lacang cênîk

lacîwerd lacîwerd, şînî zelal

laçû demkî, berdemî, dw. berdewam, herdemî

ladê derbajar, gund

ladêyî gundî, derbajarî

laencam albandor, alencam, bandora / encama neserekî / duyemîn

laf meth, pesn

~ û gezaf meth û pesn

lafaw lehî, lêhî, avrabûn

lagîr alîgir; piştevan

lagîrî alîgirî; piştevanî

lajig nezan, bêhay, bêaga

lajigî nezanî, bêhayî, bêagayî

lak kelex, term (t yê lawirên sekitî / mirî)

lakarî karê pirtdemî, karê ne bo temamî rojê (ango 8 saetan), karê neserekî / duyemîn

lakêş kêmkêş, kesa/ê carinan cigareyan dikêşe

lakêşe stêl, çargoşeya çik, rektangel

lakolan alkolan, kolana neserekî / duyemîn

lal lehl, yaqût (dirr û miceherek e)

lal lal, bêziman (kesa/ê nikare qet yan baş zimanê xwe bigerrîne û bipeyive)

lalanewe lava / dia / dua kirin, hêvî kirin, tika / rica kirin, xwestin

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: Ç

 

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammedî ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

Ç ç چ

ça çay, ça

çabûk çist, çeleng, gurc, pît, çalak

çaçî çayçî, çaygêr

çadir xîvet, çadir

çadirnişîn koçer

çadirga war, wargeh, xîvetgeh, çadirgeh

çak çê, baş, qenc, rind

çaket çaket, saqo, qapût

çal çal, kend, kosp, kun

çalak çist, çeleng, zîrek, fêris, aktîv, destbişol

çalaw çalav, hewz, gerrik, gom, lîç

çaleçeqîle (gul) lale, alale, le’le, lehle

çandin 1. çandin

çandemenî dexl, dexlûdan, çandemenî, berhemê çandinê

çandenî çînbar, bikêr bo çandinê

çap çap, belavkirin, weşandin, tebih kirin

çapkiraw çapkirî, çapandî, weşandî, tebihkirî

çapxane çapxane, weşanxane, metbee

çapalêw çaysefînk, çaypalêfk, sefînka çayê, palêfka çayê

çapez çaydank, qorî, qorîk, çadank

çar (1) çare, hel, çareserî

            ~ kirdin çare kirin, çareser kirin, hel kirin; (nesax, nexweş) sax kirin, baş kirin

çar (2) (mih) guhspî

çare biçim, rû, serûçav (bi taybetî bi wateya tal): Namewê çarey bibînim Naxwazim biçimê wê / wî bibînim

çarek çarek, çarêk, yek ji çarê; çarêk, 15 deqe (ji saetê)

çarenûs çarenivîs, qeder, felek

çarenûssaz diyarker, xwiyaker, zelalker

çarewa hesp, mehîn

çarşêw çarçev, serdoşek, çarçav

çasir parsek, xwestok, gerrok, xwastok

çaş mat, ecêbgirtî, matmayî, matbûyî

            ~ bûn mat bûn, mat man, ecêb girtin, ecêbê (serê yekî) girtin

çaşnî tam, çêj

KURDÎZAR: ferhenga soranî – kurmancî: N

Ev beşek ji ferhenga soranî-kurmancî ya Husein Muhammed ye. Xetik (_) li jêr R tê maneya R-ya şidandî, li bin L î wateya L-ya qelew dide, li bin H tê maneya H-ya wek di peyva “heft” de (ح).

N n ن

-n 1) ne (forma dema niho ji lêkera “bûn” bo kesên duyem û sêyem yên pirrjimar dema peyva ji berî wê bi tîpek dengdar bi dawî bêt): Êwe mamosten Hûn mamoste ne; Ewan frensîn Ew frensî ne 2) paşbendika dema nihoyî bo kesên duyem û sêyem yên pirrjimar ger rayê lêkerê bi tîpek dengdar bi dawî bêt: Êwe eken Hûn dikin, ‘Elî û ‘Arif nalên Elî û Arif nabêjin

na na, ne, no, nexê, nexêr, dijw belê, erê, be, e, a, ba

na- 1) na- (pirtikek e di dema nihoyî de dikeve destpêka lêkeran û wateya ne-erênî didiyê): nabim nabim, nakey nakî, naxwa naxwe, naçîn (em) naçin, nakirin nakirrin 2) ne- (pirtikek e dikeve destpêka hin rengdêran û hin navdêrên ji rengdêran çêkirî û dijwateya wan ji wan çêdike): naşîrîn neşirîn, tal; napak nepak, nepaqij, nebijûn, pîs, kirêt; narastî nerastî; namirovî nemirovî (Agadarî: Tenê hin peyvên wiha hatine çêkirin di vê ferhengê de hatine rêzkirin ji ber ku di têgihiştina pirraniya peyvên wiha de kurmancîaxiv dê ti zoriyê nekêşin.) 3) kêm caran dikeve pêşiya hin navdêrên ne ji rengdêran çêkirî û wateya “bê” didiyê: naumêd bêhêvî, bêçare, bêumêd.

naba neku, ne ku: Naba neyet Neku neyê

nabedil nebidil, nexwaz, dilnexwaz

nabût nebût, topavêtî, îflaskirî, ji alî aborî ve ketin rewşek kembax / xirab

nafek navik, kuna / qula li zikê mirovan

~ birîn navik birrîn, benê dirêj yê bi navika zarrokan ve piştî welidîna wan birrîn

~ kewtin navik ketin, zik êşîn ji ber westîna / tehibîna bi taybetî ji ber hilgirtina / rakirina tiştên qurs / giran

nahiye E nahiye, bajarok

Nahî bn Nahîde

Nahîde Nahîde, Venûs (planet)

-nak -nak, -dar, bi- (paşpirtikek e dikeve dawiya hin navdêran û rendêran jê çêdike): tirsnak, xeternak, samnak

nal nal, pêlava / sola / hespan, asinê dixwin binpiyên hespan daku birêveçûna wan ne jandar be

nalandin nalîn, axîn û oxîn kişandin, ofîn, ji ber janan / xeman dengên nexweş ji xwe anîn

nalbend nalbend, nalkar, kesa/ê karê wê / wî nalandina / nalkirina hespan e

nalbendî nalbendî, nalkarî, karê / pîşeya nalandina / nalkirina hespan

nalbeng bn nalbend

nalçe nalçe, bizmarên nalan

naldar naldar, nalkirî, binal

nale, nalenal nale-nal, nalîn, dengên nalînê

nalîn bn nalandin

nam I bn yan, ya

nam II (F: nav): Be name Xwa! Bi Xwedê! Bo Xwedê! Bi navê Xwedê!: Be name Xwa zor zîrek e! Bi Xwedê pirr zîrek e!

nam- min na-: nambînî min nabînî, namgirê min nagire, namkujin min nakujin

naman- me na-: namanbînî me nabînî, namangirê me nagire, namankujin me nakujin

name 1) name, kaxez, mektûb, rîsale, peyama bo kesekî hatiye şandin / hinartin 2) name: belgename; rojname; pirtûk

nameber nameber, peyamber, postevan