Kanîzar: Bîkarkersazî* le Kurdî Kirmaşanî

Rizgar Behadur

Cumłey karkerdar[1] cumłeyg e hem karker[2] ha tî hem karleser[3], bełam cumłey bîkarker[4] cumłeyg e karker neyrî û karleser cî karker girdîe. Ye manay ewe s karleser cumłe bayed le cî temamker[5] kar[6] hełsî û biçû binîşî e cî řûşinker[7] desey biçem[8].

Le zwan Kurdî, kar karkerdar we şîwey řîk û pîk güřyey e kar bîkarker û bîcge tûzî cyaî le deň şîwey karegan cûr yek in.

Îse wegerd yey nimûne nîşan deym çün qûanx we qûnax cumłey karkerdar güřyey e cumłey bîkarker.

1. Lafaw małege řiman. (cumłey karkerdar)
2. Małege řimya. (cumłey bîkarker)

Le îre karleser nexş tita[9]-y bigir[10] peyda key. Le ser bineway Tiurî Yeksanî Bexşîn Tita[11], le her du şîwey karkerdar û bîkarker, karleser cumłe bayed girî bixuey[12] e ser desey kar[13]. Bîkarkersazî le Kurdî Kirmaşanî şîwey çemyanî[14] dîrî. Yanî tenya beş biçem[15] kar we şîwey bîkarker güřyey. Bîkarkersazî kar wegerd hatin nîşaney bîkarkersaz[16] eřa beyn kar û cînaweyl likya tyey e dî. Nîşaney bîkarkerî eřa zeman ewsa ya s. Eřa ewey cumłey karkerdar bû e cumłey bîkarker, le düay la çîn karker û hatin e naw nîşaney bîkarkersaz, çen qûnax we pî çû ta werewere karleser xuey biřesinî e cî karker.

Her ew cûre ki bas kirya, eřa bîkarker kirdin nîşaney bîkarkersazîg we cumłe izafe kiryey. Î nîşane du taybetmendî dîrî, yey taybetmendî bîkarkerkerî ki tefsîr kiryey û yey taybetmendîegey çemyaî ki tefsîr nîekiryey. Nîşaney bîkarkersaz karî hełwijardin yey kar bîkarleser e ta biker[17] le naw biwey.

Werce herçiştîg kar bayed weger karleser girî bixuey ta desey kar VP duris bû:

Witîm bîkarkersazî şîwey çemyanî dîrî, we î xatire kar îş bayed muxtac î nîşaney çemyanîe bû ki le wîney ban beşîg e le taybetmendîeyl tefsîr nekiryay kar. We î xatire, le qûnax düatir nîşaney bîkarkersaz Pass  wegerd desey kar girî diryey ta taybetmendî [uInfl:] le V çik[18] bikey.

Îse gey ew e ta nîşaneyl çemynaî zeman û mutabiqe[19] wegerd î saxtimane girî bixuen. Le îre I wegerd PassP girî diryey, î kare bû we bayis ewey şîwey [case] małege çik bû ki karkerî e [nom].

Inca [øː3sg] małege taybetmendî [u øː] le I muntebiq key[20], erziş dey[21] e pî û çikî key.

[past] îş le I taybetmendî [uInfl:] naw Pass muntebiq key û erziş dey e pî.

 

Pass çû e I ta [uInfl:past] le Pass çik bikey. Wegerd î kare nîşaney çemyaî bîkarkersaz çû e şandes nîşaneyl çemyaî tir cûr zeman û mutabiqe:

Le axirîn qûnax îş małege çû e cî řûşinker IP ta binîşî e cî karker û [uN] yanî Bineway Yeyca Xisin e Deyşt[22] le I çik bikey û bîkarkersazî tekmîl bû:

_________________________________________________

* Bîkarkersazî: passivization

[1] active

[2] subject

[3] object

[4] passive

[5] complement

[6] verb

[7] specifier

[8] Inflectional phrase

[9] theta

[10] patient

[11] Uniform Theta-Assignment Hypothesis

[12] merge

[13] Verb phrase

[14] inflectional

[15] inflectional element

[16] passivizer

[17] agent

[18] check

[19] agreement

[20] match

[21] value

[22] Extended Projection Principle (EPP)